Qanday qilib baxtli bo’lish mumkin ?

Tajriba va hissiyotlarimizni anglash, har bir lahzani va boshqa odamlarni his qilish, sodir bo’layotgan voqealarni etarlicha idrok etish, biz o’zimiz bilan uyg’unlikda yashashimiz va hayotdan maksimal zavq olishimiz mumkin. Bunga qanday erishish mumkin? Siz xabardorlikni oshirishingiz kerak, bu zamonaviy psixologiyada inson hozirgi moment tajribasiga e’tibor qaratadigan holatni anglatadi. Keling, bu oddiymi yoki qanday harakatlar talab qilinishini ko’rib chiqaylik.

Nima uchun miya tashvishlanmoqda?

Nevrologiya bizning miyamiz nima uchun g’azablangan, qayg’uli, xavotirda degan savolga javob berishga imkon beradi. Har xil tajribalardan xalos bo’lishga va baxtli bo’lishga imkon beradigan xabardorlikka erishishning ma’lum usullari ham mavjud.

Miya yarim sharlari faoliyatining xususiyatlari va tamoyillaridan boshlash kerak. O’ng yarim shar ma’lumotlarni qanday bo’lsa, shunday qabul qiladi. Chap odam doimo xayol suradi, hikoyalarni ixtiro qiladi, olingan materialni tushunishga harakat qiladi. Chap miya, avvalambor, hayotimizning mazmunini berish bilan shug’ullanadi. Ammo ba’zida bu bizga zarar keltiradi. Buni 1970-yillarda kognitiv nevrologiya bo’yicha mutaxassislar Maykl Gazzaniga va Rojer Sperri aniqladilar. Haqiqat shundaki, chap yarim sharda nima bo’layotganini tushunish uchun talqin va dalillarni yaratib, ko’pincha yanglishadi. Shunga ko’ra, odamning o’zi yanglishadi. Oddiy bir misol keltiraylik: bir kishi biron bir kompaniyada biron bir narsa aytdi va kimdir qoshlarini chimirganini, kimdir esa umuman e’tibor bermaganligini ko’rdi. O’ng yarim shar odamlarning reaktsiyasini ko’rdi va chap yarim sharda tushuntirildi: odam o’zini umuman qiziq emas deb o’ylardi va hamma uni yomon ko’radi.

Agar chap yarim sharda yo’q joylar mavjud bo’lsa, bu paranoyaga yoki shizofreniyaga olib keladi. Agar miyaning bu qismi biron bir naqshni ko’rmasa, boshqacha qilib aytganda, sodir bo’layotgan narsada ma’no topmasa, bu klinik depressiyani ko’rsatadi. Biz haqiqatni emas, balki dunyoni ko’ramiz. Bu dunyo bizni chap yarim sharni ko’rsatadigan qoidalar, biz boshimizga ma’lum bir ovozni eshitamiz va eshitgan narsalarni sarsılmaz haqiqat sifatida qabul qilamiz.

“Hammasi yomon”, “men bunga loyiq emasman”, “agar u ishlamasa, unda hayot o’z ma’nosini yo’qotadi” – bular chap yarim sharning juda to’g’ri ishlamasligini aytadigan fikrlarning misollari. Bu o’ng yarim shardan birlamchi ma’lumotlarga ozgina e’tibor berilganda sodir bo’ladi. Natijada, biz xafa, xafagarchilik, g’azablanamiz. Biz stolni qo’limiz bilan urishimiz, oyoqlarimizni bosishimiz, baqirishimiz mumkin, ammo biz haqiqatni o’zgartira olmaymiz. Qanday bo’lish kerak? Ehtiyotkorlikni qanday yoqish kerak?

Chap yarim sharingizga ko’proq e’tibor bering

Neyrobiologiya ongni sodir bo’layotgan narsadan chalg’itish va chap yarim sharning hikoyalari va uydirmalarini haqiqat bilan adashtirmaslik qobiliyati deb talqin qiladi. Chap yarim shar ko’pincha yanglishadi va biz uning ishini bir necha bor tekshirib ko’rishimiz kerak, chunki u bizning boshimizga bir xil rasmlarni tortadimi yoki yo’qmi. Ko’p odamlar hatto miyaning ushbu qismining zararli talqinlari haqida bilishmaydi. Ular yomon his-tuyg’ularni boshdan kechiradilar, haqiqatni noto’g’ri tushunadilar va fikrlarining to’g’riligiga shubha qilmaydilar. Ammo miyangizni tinglashni boshlashingiz bilanoq, hayot darhol o’zgaradi. Buni kun davomida bajarishga harakat qiling. Masalan, siz xo’jayiningizni chaqirdingiz va u qo’zg’aldi. Chap yarim sharda: “Men noto’g’ri ish qildim, meni tez orada ishdan bo’shatishadi”. Ushbu fikrni o’ylab ko’ring va xo’jayinning xavotirlanishiga juda ko’p turli xil sabablar bo’lishi mumkinligini tushunib oling va bunda siz aybdor ekanligingiz haqiqat emas. Chap yarim sharni talqin qilishning amaliyligi va realligini sinab ko’ring. Uni olingan ma’lumotlarning tarjimoni deb tasavvur qiling, ammo uning tarjimalariga darhol jiddiylik kiritmang. Ushbu chap yarim shar bir jarayonni yoki vaziyatni shu tarzda ko’radi, olingan ma’lumotlarni ma’lum darajada ko’taradi, ammo bu haqiqatan ham shunday degani emas. Ushbu tushuncha allaqachon hayotingizni o’zgartirish uchun etarli.

Zehniyatning maqsadi – miyaning talqinlarini to’g’ri baholash va boshida paydo bo’lgan fikrlarni qoldirish yoki qoldirmaslikni tushunishdir.

Miyangizga dunyo xabardorligini oshiruvchi mutaxassis bo’lishiga yordam bering

Chap miyangizga oddiy aql-idrok texnikasidan foydalangan holda ko’proq amaliy va haqiqiy hikoyalarni taklif qilishni o’rgating. Bu erda maxsus tayyorgarlik nazarda tutilmagan. Shunchaki sodir bo’layotgan voqealar to’g’risida salbiy fikrda bo’lsangiz, unga boshqacha qarang. Masalan, agar siz do’stingizga qo’ng’iroq qilsangiz va u siz bilan qo’pol gaplashayotgan bo’lsa, uning xatti-harakati yomon kayfiyatni keltirib chiqarganini tasavvur qiling. Chap yarim sharda “u sizni yomon ko’radi” deyishi mumkin. Ammo sizning vazifangiz ijobiyroq spektrda nima bo’layotganini tushuntirishdir.

Har bir ishingiz uchun ko’proq ma’no bering. Masalan, agar shifoxonadagi farrosh ayol xonani axlat va axloqsizlikdan tozalayapman deb o’ylasa, uning faoliyati doimo tushkunlikka tushadi. Agar u o’zini poklik keltiraman deb aytsa va bu kasallarning tuzalishiga yordam bersa, unda uning hayoti boshqa ma’noga ega bo’lib, yaxshi tomonga o’zgaradi. Bu tushuncha natijasidir.

Chap yarim sharni yaxshi voqealarni aytib berishga va ma’lumotni ijobiyroq olishga o’rgatish sizga bog’liq

Manba: Blog.wikium.ru