Psixodrama: terapiyaning xususiyatlari, ijobiy va salbiy tomonlari
Psixodrama – bu davolanayotganlarga ta’sir o’tkazish usullari (dramatik harakatlar) orqali muammolarni o’rganishga imkon beradigan eksperimental terapiya shakli. Ushbu yondashuv rol o’ynash va guruh dinamikasini o’z ichiga oladi: aynan shu narsa bemorga ularning hissiy muammolari to’g’risida xabardor bo’lishiga imkon beradi.
Tarix
Psixodrama 20-asr boshlarida psixiatr Yakob Moreno tomonidan ishlab chiqilgan. 1921 yilda, bundan 100 yil oldin, birinchi mashg’ulot ushbu usul yordamida o’tkazilgan.
1930-yillarning oxirida psixiatr terapevtik teatriga ega bo’lgan Beacon kasalxonasini ochdi va 1942 yilda Amerika Psixoterapiya va Psixodrama Jamiyatini tashkil etdi. 1974 yilda vafotidan keyin uning rafiqasi Zerka boshqalarga texnikani o’rgatib, sayohat qilishni davom ettirdi.
Nazariya va vazifalar
Moreno psixodramani “dramatik usul orqali haqiqatni ilmiy tekshirish” deb ta’riflagan. Kreativlik, o’z-o’zidan paydo bo’ladigan yondashuv sotsiometriya, guruh dinamikasi va rol nazariyasini birlashtirib, davolanayotgan odamlarda kognitiv, hissiy va xulq-atvorli munosabatlarni yuzaga keltiradi va ularning davolashdagi rolini yaxshiroq tushunib, yangi istiqbolga erishishga yordam beradi.
Psixodrama odamlarga o’zlarini va vaziyatlarini tashqi tomondan ko’rishga yordam berishi mumkinligi sababli, sessiya ko’pincha ular tashqi sabablarga asoslanganmi yoki o’tmishdagi vaziyatlarda bo’ladimi, qiyinchiliklar yoki muammolarga yangi echim izlash uchun xavfsiz joyga aylanadi.
Texnik
Psixodrama mashg’ulotlari ko’pincha haftalik guruh terapiyasi mashg’ulotlari sifatida o’tkaziladi, odatda 8-12 kishidan iborat. 90 daqiqadan 2 soatgacha davom etadi. Har bir psixodrama bir kishining hayotiy holatiga qaratilgan bo’lib, guruh a’zolari kerak bo’lganda rollarni bajaradilar.
Sessiya odatda uch bosqichdan iborat: isitish bosqichi, harakat bosqichi va almashish bosqichi. Rolli va dramatik o’yinlar orqali qahramon va boshqa ishtirokchilar o’tmish, hozirgi qiyinchiliklar va kelajakdagi imkoniyatlar to’g’risida tushunchaga ega bo’ladilar.
Isitish bosqichining maqsadi – ishtirokchilar o’rtasida ishonchni, guruhlarning hamjihatligini va xavfsizlik tuyg’usini shakllantirishga yordam berish.
Harakat bosqichida asosiy xarakter terapevt yordamida hozirgi hayotdagi muhim voqealar asosida sahna ko’rinishini yaratadi. Guruhning boshqa a’zolari qahramon hayotidan yordamchi ego yoki shaxs sifatida xizmat qilishadi. Guruhning qolgan qismi auditoriya vazifasini bajaradi.
Harakat bosqichining bir qismi sifatida quyidagi texnikalar eng ko’p qo’llaniladi:
- Rolni almashtirish: qahramon o’z rolidan chiqib ketadi va hayotidagi muhim shaxs rolini o’ynaydi.
- Ko’zgu: Qahramon kuzatuvchiga aylanadi, yordamchi egolar esa voqeani ijro etib, qahramon rolini bajaradi.
- Ikki barobar: Guruh a’zosi, qahramonning his-tuyg’ulari va fikrlari bo’lgan har qanday his-tuyg’ularni yoki fikrlarni ovoz chiqarib ifoda etib, qahramonning xulq-atvori va harakatlarini qabul qiladi.
- Monolog: bosh qahramon o’zining ichki fikrlari va hissiyotlarini tinglovchilarga etkazadi.
Psixodrama yondashuvi kuchli his-tuyg’ular va his-tuyg’ularni ifodalashni osonlashtirdi. Aksincha, bu hissiyotlarni yaxshiroq ushlab turish uchun ishlaydigan odamlar uchun foydali usul ekanligi ko’rsatilgan.
Psixodrama keng ko’lamli muammolar uchun samarali bo’lgan yaxlit texnika deb hisoblanadi. Bu munosabatlardagi qiyinchiliklar, ijtimoiy va hissiy qiyinchiliklar, travma, hal qilinmagan yo’qotish yoki giyohvandlikka chalingan odamlar uchun foydali yondashuv bo’lishi mumkin
Manba: blog.wikium.ru
