Jakob Levi Morenoning “Sotsiometriya” metodikasi
“Sotsiometriya” deb nomlangan texnika tufayli siz jamoadagi barcha ishtirokchilar munosabatlarining mohiyatini o’rganishingiz mumkin. Ushbu usul etakchilarni va chetlatilganlarni aniqlashga, kim kimga hamdardlik yoki antipatiya ko’rsatayotganini tushunishga, shuningdek jamoaning birdamligini tushunishga yordam beradi. Sotsiometriya ko’pincha ta’lim muassasalarida va yirik kompaniyalarda jamoadagi psixo-emotsional iqlimni tahlil qilish, nizolarning oldini olish va samaradorlikni oshirish uchun ishlatiladi.
Ta’rif
Sotsiometriya texnikasi jamoadagi ishbilarmonlik, hissiy va kommunikativ munosabatlarni o’rganish uchun ishlatiladi. Ushbu texnikaning muallifi psixolog va psixiatr Yakob Levi Moreno edi. Tor tushunchada sotsiometriya jamoa ichidagi guruh aloqalarini, shuningdek, ierarxiyani o’rganadi. Keng ma’noda ushbu kontseptsiya shaxslararo munosabatlarni o’rganishni va nazariyani ishlab chiqishni nazarda tutadi.
Bugungi kunga kelib, mahalliy psixologlarning ishi tufayli sotsiometriya sezilarli darajada o’zgardi. Endi texnikaning klassik versiyasini topish juda qiyin. Shunga qaramay, biz buni G. Moreno tomonidan ishlab chiqilgan deb hisoblashni taklif qilamiz.
Dastlabki ish
Sotsiometrik ish olib borishda ishtirokchilar guruhini bir joyga to’plash kerak. Keyingi qadam guruh a’zolariga olib borilayotgan tadqiqotning mohiyatini hamda uning asosiy maqsadlarini tushuntirishdir. Guruh a’zolari samimiy bo’lishi juda muhim, shunda bu ishni ancha soddalashtiradi. Uchinchi qadam – etakchi savollar yordamida yoqtirish va yoqmasliklarni aniqlash. Jamoaning har bir a’zosidan ular rahbarning o’rnida hamkasblaridan kimni ko’rishini va bu joyga hech qachon joylashtirilmasligini so’rashingiz mumkin.
Tadqiqotni o’quv muassasalarida ham jamoat sardori yoki stol do’sti sifatida sinfdoshlaridan birini tanlashga taklif qilib, olib borish mumkin.
J. Morenoning tavsiyalari bo’yicha protsedura
Klassik ijtimoiy-psixologik tadqiqotlar quyidagicha amalga oshiriladi:
- Birinchi qadam – tadqiqotning maqsad va vazifalarini aniqlash, shuningdek ishtirokchilar guruhini tanlash.
- So’ngra, ovoz berish ishtirokchilari uchun takliflar ishlab chiqilmoqda.
- Anonim ishtirok etishdan bosh tortish kerak, chunki tadqiqot natijasi unchalik samarali bo’lmaydi.
- Yoqtirish va yoqtirmaslik haqida ochiq gapirishdan ko’ra, tadqiqot jarayonida fleshkartalardan foydalanish yaxshidir.
- Har bir ishtirokchi berilgan savolga javob berishga majburdir.
- Ishtirokchilarga kim kimni tanlaganligi haqida gapirish qat’iyan man etiladi.
- Tadqiqot davomida ishtirokchilar o’rtasidagi aloqa qat’iyan taqiqlanadi, chunki bu test natijalarini qayta ishlashga ta’sir qilishi mumkin.
O’tkazish shakllari
Asl metodikada ishtirokchilarning yozma so’rovi qo’llaniladi. 25-30 kishilik guruhda taxminan beshta savolni tuzish tavsiya etiladi. Ishtirokchilarga kartochkalar beriladi va to’ldirgandan so’ng, taqdimotchi ularni to’playdi. Vaqt o’tishi bilan ushbu protsedura 15 daqiqadan ko’proq vaqtni oladi.
Siz olingan natijalarni jadval, sotsiogramma va shuningdek indekslar yordamida qayta ishlashingiz mumkin. Natijalar oddiy matematik formulalar yordamida hisoblanadi. Barcha salbiy javoblar “-“, ijobiy – “+” bilan belgilanadi. Sizning familiyangiz oldida hech narsa ko’rsatilishi mumkin emas. Keyin, gol urish bilan chetlatilgan va etakchi hisoblab chiqiladi. Sotsiogrammada qo’shimcha hisob-kitoblarga ehtiyoj qolmaydi. Uning yordami bilan siz etakchilarni, etakchilardan kam bo’lgan, e’tiborsiz bo’lganlarni va tashqarida bo’lganlarni aniqlashingiz mumkin.
Indekslar yordamida olib borilgan tadqiqotlar har bir ishtirokchining ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini, shuningdek, shaxsning guruh mulki va vakolatlarini o’lchashni o’z ichiga oladi.
Manba : Blog.wikium.ru
