Psixologiyada muloqotning pertseptiv tomoni

Psixologiyada idrok deganda, hodisalarni turli xil ko’rinishlarida to’g’ridan-to’g’ri idrok etish jarayoni tushuniladi, bu allaqachon mavjud bo’lgan inson tajribasi asosida analizatorlarning o’zaro ta’siri tufayli yuzaga keladi. Oddiy qilib aytganda, idrok – bu hissiy ma’lumotlarning inson tomonidan ular haqiqatan ham (ob’ektiv) mavjud bo’lgan shaklda o’zlashtirilishi.

Idrokdagi tanqislik va xatolar

Empirik tadqiqotlar shuni ko’rsatadiki, odamlar dunyo haqidagi onglarini shakllantirishning kundalik jarayonida juda ko’p xatolarga yo’l qo’yishadi. Axborotni filtrlash, halo effekti va o’z-o’zini taqdim etish kabi bizning kognitiv yondashuvlarimiz ijtimoiy vaziyatlarni noto’g’ri talqin qilishga olib kelishi mumkin.

Biror kishi bilan birinchi marta uchrashganimizda, ko’pincha ijtimoiy idrokda xatolarga yo’l qo’yamiz. Odatda, biz avtomatik ravishda suhbatdoshimizning tashqi ko’rinishiga, shu jumladan yuz ifodalariga, imo-ishoralarga va intonatsiyaga e’tibor beramiz. Bundan tashqari, biz tezda bipolyar, masalan, dushmanlik yoki do’stona kabi toifaga ajratamiz.

Pertseptual aloqa funktsiyalari

Ijtimoiy idrokning vazifasi atrofdagi odamlarning harakatlarini baholashdir. Har bir inson boshqalarning xarakteri va temperamentining individual xususiyatlarini, tashqi jozibadorligini, turmush tarzi va harakatlarini diqqat bilan o’rganadi. Ushbu tahlil asosida u odamlar va ularning xulq-atvori to’g’risida g’oyani shakllantiradi.

Bunday aloqaning asosiy funktsiyalariga quyidagilar kiradi.

• o’zini o’zi bilish;
• suhbatdoshni, sherikni bilish;
• qo’shma tadbirlar jarayonida jamoada aloqalarni o’rnatish;
• jamoada ijobiy mikroiqlimni yaratish.

Muloqotning sezgir tomonining psixologik mexanizmlari

Ijtimoiy idrok – bu turli xil hayot sharoitlarida jamiyatning xatti-harakatlari va reaktsiyalarini bashorat qilish jarayoni. Shaxslararo idrok etish mexanizmlari ushbu jarayonning nozik tomonlarini o’rganishga imkon beradi:

• Attraksion – boshqalarni ijobiy hislar asosida o’rganish. Ushbu mexanizm tufayli odamlar bir-biri bilan yaqin aloqada bo’lish imkoniyatiga ega bo’lib, bu hissiy munosabatlarning shakllanishiga ijobiy ta’sir ko’rsatmoqda.
• Identifikatsiya – bu mexanizm turli vaziyatlarni modellashtirish asosida shaxsni intuitiv o’rganish sifatida ishlatiladi. O’zining ishonchiga asoslanib, odam boshqalarning ichki holatini tahlil qiladi.
• Atribut – bu shaxsning o’ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, boshqa odamlarning xatti-harakatlarini bashorat qilish mexanizmi. Biror kishi boshqa odamlarning motivlarini tushunmaslik bilan duch kelganda, u o’zlarining his-tuyg’ulari, motivlari va boshqa individual xususiyatlaridan kelib chiqib, xulq-atvor shakllarini bashorat qilishni boshlaydi.
• Refleksiya – bu jamiyatdagi o’zaro ta’sirga asoslangan o’zini o’zi bilish mexanizmi. Ushbu vosita o’zini taqdim etish qobiliyatiga asoslangan.
• Stereotiplar – bu odamlar va atrofdagi hodisalarning mutanosib qiyofasini yaratish mexanizmi. Shuni esda tutish kerakki, bunday tasvirlar ijtimoiy omillarga bog’liq xususiyatlarga ega.
• Empatiya – bu hissiy hamdardlikni namoyon etish, psixologik qo’llab-quvvatlash, hamdardlik va boshqalarning hayotida ishtirok etish qobiliyatidir.

Idrok – bu inson va u tomonidan idrok etilayotgan ob’ekt o’rtasidagi psixologik o’zaro ta’sirning murakkab mexanizmi. Sezgiga yosh omillari, hayotiy tajriba va shaxsiy xususiyatlarni o’z ichiga olgan juda ko’p omillar ta’sir qiladi. 

Manba: blog.wikium.ru