Ilmdan azob chekayapsizmi?
Quyida biz qiziqarli bilim g’alati – psixologik hodisa haqida gaplashamiz. U ko’proq ma’lumotli odamlar uchun savolni kam ma’lumotli odamlar nuqtai nazaridan qabul qilish juda qiyin bo’lgan vaziyatni tasvirlaydi.
Yigirmanchi asrning yetmishinchi yillarida, olim Barux Fishoff o’z ishini orqaga qaytarish xatosi to’g’risida nashr etganida, ya’ni birinchi marta ular bunday hodisa haqida gapira boshladilar, ya’ni allaqachon sodir bo’lgan voqealarni oldindan bilish mumkin bo’lgan voqealarni sezish tendentsiyasi. umuman ularni bashorat qilish uchun kerakli miqdordagi ma’lumotlar mavjud emas edi. Tadqiqotda qatnashgan odamlar o’zlarining dunyoqarashi va bilimlari ularning javoblariga ta’sir qilganini bilishmagan. Ammo ular bilsalar ham, ular qandaydir tarzda bu holatdan o’tolmaydilar!
Bilim la’nati atamasi birozdan keyin bir guruh iqtisodchilar tomonidan taklif qilingan: ular biron bir narsani biladigan shaxs, bu bilimga ega bo’lmagan odam o’zini qanday tutishini bashorat qila olmasligini payqashdi.
“Bilimning la’nati” kognitiv tarafkashligi ushbu eksperimental vaziyatda tasdiqlandi. Bir kichik guruh stolda mashhur qo’shiqning ohangini chaldi, boshqa qism esa bu qanday kuy ekanligini taxmin qilishlari kerak edi. Taxmin qilganlar tinglovchilarning kamida yarmi bu vazifani uddalay olishiga amin edilar. Aslida, faqat … ikkinchi kichik guruhdan 2,5% odamlar qo’shiqni to’g’ri aniqladilar!
Timsoh o’ynab, siz ham bunday paradoks bilan uchrashganingiz shubhasiz: siz yashirin so’zni juda aniq ko’rsatganday tuyulasiz, nega boshqalar buni taxmin qila olmaydi? Ular o’zlarini go’yo qilyaptimi? ..
Ushbu hodisa iqtisodiy sohada aniq ifodalanadi. Savvy, maxsus bilimga ega bo’lgan mutaxassislar tovarlarning narxini aniqlaydi, keyinchalik ular ko’chada kam ma’lumotli odamlarga sotiladi. Masalan, investitsiya banki mutaxassislari qimmatli qog’ozlarni baholaydilar, sommeliers vinolarni tatib ko’rishadi va kinoteatrlar egalari filmlarni keng ommaga taqdim etishdan oldin tomosha qilishadi. Keyin ular ushbu mahsulotlarni bunday mahsulotlarning xususiyatlari haqida juda kam ma’lumotga ega bo’lgan odamlarning katta jamoalariga sotadilar. Agar biz tanlagan mutaxassislar bilim la’nati tuzog’iga tushib qolsalar, u holda elita tovarlari narxi oshib ketadi, past navlar uchun esa foyda keltiradigan etarli narx yorlig’i bilan bog’liq ravishda kamaytiriladi. Ehtimol, narx sifat bilan oqlanadi, ammo aksariyat oddiy iste’molchilar uchun aniq bo’lmaydi.
Manba: Blog.wikium.ru
