Shaxsning ijtimoiy munosabatlari

Har qanday jamiyatda avloddan-avlodga o’tadigan bir qator qadriyatlar mavjud. Asosiy qadriyatlarga mehribonlik, halollik, erkinlik kiradi. Agar biror kishi ushbu jihatlarga rioya qilsa, bu uni eng yaxshi tomondan tavsiflaydi. Psixologiyada bunday tizim o’z nomiga ega – ijtimoiy o’rnatish. Ushbu maqolada siz ijtimoiy munosabatlarning roli va funktsiyasi haqida bilib olasiz va sotsializatsiya qanday sodir bo’lishini tushunasiz.

Psixologiyada ijtimoiy munosabatlar

1918 yilda olimlar individual moslashuvni faol ravishda o’rganib chiqdilar va ijtimoiy tashkilot bilan aloqasiz mumkin emas degan xulosaga kelishdi. Olimlar bu aloqa tizimiga ijtimoiy qadriyat va ijtimoiy munosabat (munosabat) nomini berdilar.

Amerikalik olimlardan birining fikricha, ijtimoiy munosabat – bu shaxsning ma’lum bir ob’ekt bilan bog’liq bo’lgan o’tmishdagi tajribalariga asoslanib, o’zini ma’lum bir tarzda tutadigan hissiy holati. Ijtimoiy-psixologik adabiyotlarda 5 ta ijtimoiy munosabat ajralib turadi:

1. Chunki idrok etish me’yori – bu insonning o’zi ko’rmoqchi bo’lgan narsani ko’rishdir.
2. Vaziyat ma’lum bir vaziyatga qarab shaxsning ma’lum bir ob’ektga turlicha munosabatini bildiradi.
3. Ijtimoiy uchun u har qanday vaziyatda shaxsning harakatlariga asoslanadi.
4. Umumiy ko’rinish bir xil narsalarning odamga ta’siri bilan tavsiflanadi.
5. Muayyan ko’rinish ob’ektga nisbatan muayyan munosabatni bildiradi.

Ijtimoiy munosabatlarning tuzilishi va tarkibiy qismlari

Tarkibi bo’yicha ijtimoiy munosabat 3 komponentni o’z ichiga oladi:

1. Kognitiv komponent bilan sub’ekt ma’lum bir munosabat haqida mustahkam bilimga ega.
2. Affektiv komponent quyidagi xususiyatlarni o’z ichiga oladi: hissiyotlar, bilimlar va ob’ektlarga nisbatan shaxsning tajribasi.
3. Xulq-atvor komponenti odamning ob’ektga nisbatan ko’rsatishi mumkin bo’lgan muayyan harakatlarni ko’rib chiqadi.

Barcha komponentlar alohida mavjud bo’lishi yoki umumlashtirilishi mumkin.

Ijtimoiy munosabatlarni o’zgartirish

Ijtimoiy munosabatlarni o’zgartirish tushunchasi maqsadli ta’sirni yoki o’z-o’zidan paydo bo’lishni nazarda tutadi. Birinchi holda, biz bolani tarbiyalash va xulq-atvorni sozlash haqida gapiramiz. Ikkinchi holda, ta’sir jamiyatning ayrim holatlari va harakatlari tufayli yuzaga keladi.

Agar inson o’zi ishonmaydigan sub’ekt tomonidan ta’sirlansa, ijobiy natija kutishning ma’nosi yo’q. Kiruvchi ma’lumotlar e’tiqodlarni o’zgartirishga katta ta’sir ko’rsatadi. Birinchi taassurot har doim hal qiluvchi bo’ladi, shuning uchun inson nazariyaga ishonish mumkin emasligini bilsa, kelajakda u bu fikrdan boshlaydi. Agar biror kishi ma’lumot olgan bo’lsa va uning taxminiy ishonchsizligi haqida keyinroq bilgan bo’lsa, bu odatda munosabatlarga hech qanday ta’sir qilmaydi.