27 ta ajoyib psixologik faktlar
Yunon faylasufi Aristotel (miloddan avvalgi 384-322) hissiyotlar miyadan emas, balki yurakdan paydo bo’ladi, deb hisoblagan. Psixologlar bizning miyamizning atigi 10 foizidan foydalanamiz degan afsona ekanligini ta’kidlamoqda. Darhaqiqat, biz deyarli har doim miyamizning deyarli barcha qismlaridan foydalanamiz. Hatto uxlash paytida ham miyaning barcha qismlari ma’lum darajada faollikni namoyon etadi. Ilmiy tadqiqotlar subliminal xabarlarning haqiqiy samaradorligini hali aniqlamagan bo’lsa-da, kompaniyalar va boshqa tashkilotlar ulardan foydalanadilar. Psixologiya bu xulq-atvor va aqliy jarayonlarni ilmiy o`rganishdir. Bu fan, chunki psixologlar ilmiy metod asosida tadqiqot olib boradilar. “Psixologiya” so’zi yunoncha psyche (nafas, jon, ruh) + logiya (o’rganish) so’zidan kelib chiqqan. Psixologiyani o’rganish hech bo’lmaganda Aristoteldan boshlanadi Xorvat gumanisti va lotinist Marko Marulich 15-asr oxirida Psichiologia de ratione animae humanae kitobida lotincha psichologia so’zini ishlatgan. Ingliz tilida “psixologiya” so’zi haqida eng qadimgi eslatma Stiven Blankartning 1684 yilgi fizika lug’atida uchraydi. Qadimgi Misrning Ebers papirusi – bu ruhiy tushkunlik va fikrlash buzilishi tasvirlanganida, psixologiyani o’rganish haqida eslatib o’tgan birinchi matnlardan biri. Miyaning tajovuzni boshqaradigan sohalari ayollarda erkaklarnikiga qaraganda ko’proq. Jamoamiz g’alaba qozonganida, biz yutqazganimizdagi xafagarchilikdan ko’ra ko’proq umr ko’radigan baxt. 400 dan ortiq turli xil fobiya mavjud. Sevgida bo’lish obsesif-kompulsiv buzuqlikni boshdan kechirishga o’xshaydi. Cotard sindromi – bu odamlar chirigan yoki o’lik kabi his etadigan psixologik kasallik. Psixologik tadqiqotlarga ko’ra, Internet-trollar narsistik, sadistik va psixopatikdir. Erotomaniya – bu kamdan-kam holatlar, bu kimdir ijtimoiy mavqei yuqori bo’lgan odam ularga muhabbat qo’yganiga ishonadi. Tug’ma ko’r bo’lgan hech kim hech qachon shizofreniya kasalligini rivojlantirmagan. Biroq, tug’ma ko’zi ojiz odamlar orasida autizm odatiy holdir. Eng xavfli ruhiy buzilish – bu anoreksiya; bemorlarning 5 dan 20 foizigacha o’ladi. Komediyachilar o’rtacha depressiyadan yuqori depressiyaga ega. Zigmund Freyd hazilkashlarga o’ziga xos tashvishlarni kamaytirish tizimi sifatida hazil aytib berishni taklif qildi. Katta depressiya buzilishi bilan yashaydiganlar, depressiyasizlarga qaraganda biologik jihatdan katta. Bolalik travması bu ta’sirni yanada kuchaytiradi. Odamlarning 80% dan ortig’i, agar ular bilan it bo’lsa, jozibali odamga yaqinlashishni yanada ishonchli his qilishadi. Hikikomori – bu psixologik buzuqlik bo’lib, odamlar jamiyatdan ajralib, ko’pincha bir necha oy davomida o’z uylarida bo’lishadi. Bir paytlar bu holat yigitning ahvoli deb o’ylardi, ammo azob chekayotganlar qarib, uzoqroq qamalib yurishadi. Yaponiyada ularning kamida yarim millioni bor. Boantropiya – bu odamlar o’zlarini sigir deb o’ylaydigan psixologik kasallik. Paranoyaning teskari tomoni – pronoya. Penetratsiyadan aziyat chekadigan kishi, odamlar yoki uning atrofidagi mavjudotlar ular uchun yaxshilik qilishni rejalashtirayotganini his qiladi. “Tarjima qilingan” odamlar – bu nogiron bo’lish uchun oyoq-qo’llarini kesib tashlagan odamlar. Ular buni o’z tanalarida qulayroq bo’lishlari uchun qilishadi. Ba’zi psixologlar uyatchanlikni evolyutsion ustunlik deb bilishadi. Jasur hayvonlar ko’proq ovqat va ko’plab do’stlarga ega bo’lishlari mumkin bo’lsa-da, uyatchang hayvonlar hujumlardan qochishadi va uzoqroq yashaydilar. “Baland joy” hodisasi – to’satdan balandlikdan sakrashga intilish, masalan, ko’prik yoki binoning chekkasi. Do’stlar yo’qligi chekish kabi o’likdir.
Manba:new-science.ru
