Idrok: ijobiy va salbiy tomonlari

Inson dunyoni idrok organlari yordamida o’rganadi. Ilm-fanda bu idrok deb ataladi. Qabul qilishning zarur shartlari bachadonda paydo bo’ladi va yoshi bilan bu his-tuyg’ular inson atrofdagi dunyoni qanday qabul qilishida juda katta rol o’ynaydi.

Psixologiyada idrok tushunchasi

Psixologiyada idrok – bu idrok organlari orqali axborot oqimi orqali insonning haqiqat bilan aloqasi. Idrok odamlar bilan normal munosabatlarni o’rnatishga va ularni etarli darajada idrok etishga yordam beradi. Sezgi qobiliyatlari bolalikdan shakllana boshlaydi, shuning uchun ota-onalar sezgi yordamida bolaning haqiqatni iloji boricha yaxshiroq bilishiga ishonch hosil qilishlari kerak. Rivojlanishning eng yaxshi yordamchilari musiqa, rasm chizish va musiqiy o’yinchoqlar bilan o’ynashga bo’lgan ishtiyoq bo’ladi.

Falsafadagi idrok

Psixologiyadagi sezgi in’ikosining falsafadagi in’ikosidan farqi shundaki, bu tushuncha shaxsni atrofdagi olam bilan barcha ko’rinishlarida munosabatlarni o’rgatadi. Shuning uchun ham falsafada idrok yanada umumlashtirilgan tushuncha hisoblanadi. Falsafiy ta’limotga ko’ra, odamning atrofdagi olamni idrok etishi ko’plab hislar va hislar orqali sodir bo’ladi.

Idrokning ijobiy va salbiy tomonlari

Idrok etuvchi odamni haddan tashqari sezgir odam deb hisoblash mumkin. Bunday odamlar bir qator afzalliklari va kamchiliklariga ega. Bunday yuksak tuyg’uga ega bo’lgan odamning asosiy va katta kamchiligi shundaki, har qanday mayda narsa tuproqni oyoq ostidan chiqarib yuborishi mumkin. Ijobiy fazilatlarga boshqa odamlar bilan munosabatlarni o’rnatish qobiliyati va san’atga bo’lgan muhabbat kiradi. Bunday bolalarning ota-onalari bir lahzani o’tkazib yubormasliklari va chaqaloqning ushbu fazilatlarini iloji boricha rivojlantirishlari kerak, ba’zi mashqlarga vaqt ajratishadi.

Idrokning bir turi

Sezgi xarakteridagi harakatlar bu voqelikni sezgir idrok etishga qaratilgan harakatlardir. Psixologiya vakillarining fikriga ko’ra, dunyo haqida ma’lumot olishning uchta usuli mavjud:

• diqqatni ko’rishga qaratish;
• diqqatni tinglashga qaratish;
• taktil sezgilaridan foydalangan holda.

Ushbu nazariyadan foydalangan holda terapevt har bir bemorga eshitish, ko’rish yoki taktil stimuli yordamida individual yondashuvni topishi mumkin. Sensorli idrok barcha navlarni o’z ichiga olgan shaxsni uchratish juda qiyin, odatda bitta narsa ustun turadi.

Ijtimoiy idrok

Ijtimoiy in’ikos – bu odamning dunyoga umumiy qarashlari va stereotiplarini hisobga olgan holda qarashidir. Ijtimoiy idrok – boshqalarni to’g’ri idrok etishga imkon beradigan ko’nikmalar. Ushbu ko’nikmalarni o’qituvchilar, sotsiologlar, psixologlar uchun o’zlashtirish kerak. Buning uchun sizga kerak:

• odamlarga tushuncha bilan munosabatda bo’lish;
• muhim tafsilotlarga e’tibor bering;
• tashqi va ichki dunyoga bir butun sifatida munosabatda bo’lish.

Asosiy mexanizmlar:

• stereotiplarga asoslangan fikrlash;
• aks ettirish bosqichi;
• boshqalarning his-tuyg’ularini o’ziga o’tkazish qobiliyati;
• shaxsning ma’lum bir turiga ega bo’lgan shaxsni aniqlash.

Ushbu mexanizmlar tizimi tufayli shaxs atrofdagilarni ma’lum bir nurda qabul qiladi. Shaxsning ijtimoiy moslashuvi darajasi ko’p jihatdan to’g’ri idrok etishga bog’liq. Bundan tashqari, ushbu hodisa shaxsning xarakteriga va uning ijtimoiy ta’sirchanligiga sezilarli ta’sir qiladi. Erkaklar va ayollar psixikasi juda xilma-xil, shuning uchun ikkinchisi orasida idrok etuvchi shaxslar ko’proq. Shu munosabat bilan biz ta’lim sohasidagi ayollarni tez-tez uchratamiz. 

Manba: blog.wikium.ru