Stress gormonlarining turlari va ularning vazifalar
Bizning tanamiz doimiy ravishda gormonlarni ishlab chiqaradi. Ularning yordami bilan barcha tizimlar tartibga solinadi. Tuyg’ular, faollik va energiya gormonlar tomonidan ham boshqariladi, ularning chiqishi qonga kiradi. Inson stress holatida bo’lganida ichki sekretsiya bezlari juda muhim rol o’ynaydi. Ushbu maqolada siz qaysi stress gormonlari mavjudligini va ular nima bilan bog’liqligini bilib olasiz.
Tanada ishlab chiqarilgan bir nechta gormonlar qo’rquv, quvonch, g’azab va boshqa hissiyotlar uchun javobgardir:
- kortizol;
- adrenalin va noradrenalin;
- prolaktin.
Kortizol – bu stress paytida tanada ishlab chiqariladigan gormon. Uning ishlab chiqarilishi buyrak usti korteksining to’plam zonasida sodir bo’ladi.
Kortizolning funktsiyalari
Kortizol tanadagi o’zgarishlarga ta’sir qiluvchi asosiy gormondir. Kortizol yordamida jigar, mushaklar, markaziy asab tizimi va immunitet tizimi tartibga solinadi. Kortizol miyaning qo’zg’aluvchanligini oshiradi. Kortizol ishlab chiqarilishi sezilarli darajada oshganda, organizm ogohlantiruvchi moddalarni xavfli deb qabul qila boshlaydi. Bunday reaktsiya bilan odam tajovuzkorlikni namoyon qilishi va o’zini tutqun tutishi mumkin.
Bugungi kunda maxsus laboratoriyada gormonal tahlilni o’tkazish imkoniyati mavjud. Ularning har biri o’ziga xos reaktivlarga ega va shuning uchun turli laboratoriyalarning ishlashi har xil bo’lishi mumkin. Agar siz tahlilni o’zingiz qabul qilishga qaror qilsangiz, unda siz laboratoriya standartlariga muvofiq natijalarga tayanishingiz kerak. Odatda tanadagi kortizol miqdori ertalab eng yuqori ko’rsatkichlar bilan tavsiflanadi va kechqurun bu ko’rsatkichlar sezilarli darajada pasayadi, bu esa odamda charchoqni keltirib chiqaradi. Homiladorlik paytida ayollar odatda ushbu gormon darajasining 2-5 barobar ko’payishiga ega.
Adrenalin, noradrenalin va prolaktinning funktsiyalari
Qo’rqish gormoni adrenalin deb ataladi va g’azab paydo bo’lganda noradrenalin faol ishlay boshlaydi. Ushbu gormonlar chiqarilishi quyidagi ta’sirlarni keltirib chiqaradi:
- yurak tezligini oshirish;
- tez nafas olish;
- bosh og’rig’i bilan kechishi mumkin bo’lgan bosimning oshishi;
- qon glyukozasining ko’payishi.
Prolaktin emizish paytida ayollarda sut ishlab chiqarish uchun javobgardir. Prolaktin ishlab chiqarilishi chaqaloqni biriktirish paytida ko’krak qafasining tirnash xususiyati tufayli yuzaga keladi. Prolaktin ma’lum darajada psixotrop ta’sirga ega, chunki o’ta og’ir holatlarda u og’riqni kamaytiradi va sezgirlikni pasaytiradi.
Manba: blog.wikium.ru
