Inson kapitali nazariyasi
Inson kapitali insonning jamiyatdagi ehtiyojlarini qondirishga yordam beradigan bilim va ko’nikmalarni to’plashni nazarda tutadi. Birinchi marta uning asoschisi Teodor Shultz ushbu nazariya haqida gapirdi va Gari Beker haqli ravishda asoschi deb hisoblanishi mumkin. Inson kapitali nazariyasining rivojlanishi ijtimoiy institutlarning nima uchun kerakligini tushunishga, shuningdek, ijtimoiy omilning iqtisodiy omilga ta’sirini tahlil qilishga imkon beradi.
Inson kapitali oila, iqtisodiyot rivojiga ta’sir qiluvchi asosiy ishlab chiqarish omilining xususiyatlariga ega, shuningdek, aholining o’qimishli va mehnatsevar qismini nazarda tutadi. O’qimishli qismni odamning bilimi va sog’lig’i, ish sifati, shuningdek, mahsuldorlik, ishchi muhit bilan xavfsiz bog’lash mumkin.
Xulosa qilib aytganda, inson kapitali hayot darajasi va ta’limni yaxshilashga sarmoya kiritish orqali yaratiladi. Ta’lim, sog’liqni saqlash darajasi va ta’lim darajasi muhim rol o’ynaydi. Boshqa mamlakatlardan odamlarning kelishi tufayli inson kapitali o’sib bormoqda. Shunga ko’ra, mamlakat aholisi chet elga chiqib ketganda, inson kapitali pasayadi.
Inson kapitalining asosiy vazifasi iqtisodiyotni rivojlantirishdir. Agar inson kapitali sifatsiz bo’lsa, unda bu jahon iqtisodiyoti va mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin.
Har qanday iqtisodiy faoliyat inson kapitalidan foydalangan holda unumdorlik va mehnat samaradorligi prizmasi orqali ko’rib chiqiladi. Bilim va malaka samarali ishlash uchun asos bo’lib xizmat qiladi. Inson kapitali kontseptsiyasida asosiylari quyidagilar:
- yangilik;
- investitsiyalar;
- musobaqa.
Inson kapitalining shakllanishi va rivojlanishi
Inson kapitalini to’plash davlat uchun muhim vazifadir. Davlatning ustuvor yo’nalishi – madaniyat, ta’lim va sog’liqni saqlash sohalariga sarmoya kiritish. Shaxsning salohiyati qanchalik yuqori bo’lsa, mamlakatning intellektual rivojlanishi va iqtisodiy o’sishi shuncha yuqori bo’ladi. Jamiyatning rivojlanish bosqichlari ko’p jihatdan iqtisodiyotga bog’liq.
Iqtisodiy o’sishning mohiyati inson kapitalining shakllanishiga bog’liq bo’lib, unga yangi bilim, ko’nikma va imkoniyatlar yordam beradi. Inson kapitalining shakllanishi bir necha shakllarda taqdim etiladi va hayot davrlarining bir qismi bilan belgilanadi.
Moliyaviy bozorlar qo’llab-quvvatlanadigan inson kapitalini shakllantirish uchun quyidagilar ta’minlanadi:
- ipoteka bilan uy-joy olish imkoniyati;
- oddiy fuqarolarning ta’lim olishlari uchun kredit olish imkoniyati;
- kompaniyani pensiya sug’urtasi bo’yicha rivojlantirish.
Har bir yangi avlod inson kapitalini shakllantirishni boshidanoq boshlaydi. Va inson kapitali munosib bo’lishi uchun har bir inson miyani rivojlantirishi va uning funktsiyalarini yaxshilashi kerak.
Manba: blog.wikium.ru
