A.N.Leontiev psixologiyasiga qo’shgan hissasi
Aleksey Nikolaevich Leontiev psixologiyaning ilmiy rivojlanishiga katta hissa qo’shdi. Uning asosiy ishi – bu faoliyat nazariyasi. Aqliy faoliyatni hisobga olgan holda, tadqiqotchi ong qanday paydo bo’lishi haqida gapirdi. U ongni shakllantirish xususiyatini sezgirlik deb ataydi. Aynan sezgirlik voqelikning psixikada aks etishiga hissa qo’shadi va insonning atrof muhitga moslashishi uchun sharoit yaratadi.
Ong paydo bo’lishining omillari
Ushbu hodisa ikki omil – nutq aloqasi va jamoaviy faoliyat ta’sirida shakllanadi. Nutq orqali aloqa jamiyatdagi odamni o’z ichiga oladi, unga ijtimoiy tajribani egallashga imkon beradi. Ushbu mahoratni egallash uchun, avvalo, siz til birliklari tizimi bilan tanishishingiz kerak.
Faoliyatdagi maqsad va motiv o’rtasidagi farq
Leontievning fikriga ko’ra, maqsad – bu harakatni rejalashtirishda inson kutadigan kerakli natijadir. Motiv – mavzu qo’yilgan maqsadga yo’naltirilgan narsadir.
Motiv va maqsad o’rtasida doimo aniq bog’liqlik mavjud. Biroq, agar maqsad har doim amalga oshirilsa, unda motiv yashirin bo’lishi mumkin. Masalan, insonning maqsadi – universitetga kirish. Buning uchun u hujjatlarni topshiradi, mutaxassisligi uchun zarur imtihonlarni topshiradi.
Bir nechta sabablar bo’lishi mumkin. Er yuzida yolg’on gapirish, odamning ushbu kasbni egallashga intilganiga ishonchidir. Yashirin – bir xil universitet va fakultetni tanlagan qiz, yigit yoki qiz do’stiga yaqinroq bo’lish.
Tashqi va ichki harakatlar
Leontiev tomonidan ilgari surilgan kontseptsiya ikkita harakat turini taklif qiladi – tashqi va ichki. Tashqi faoliyat moddiy faoliyat bilan belgilanadi. Ichki – bu mavzuni namoyish qilish, tasvirni manipulyatsiya qilish.
Ichki faoliyat tuzilish jihatidan tashqi faoliyatdan farq qilmaydi. Faqatgina farq qaysi shaklda sodir bo’lishida. Ichki harakat tasvirlar yordamida bajariladigan operatsiyadan iborat. Binobarin, natija moddiy muhitda emas, balki ongda o’rnatiladi.
Ichkilashtirish tashqi harakatning mohiyati o’zgarmasligiga olib keladi, ammo natijalarni ichki reja bo’yicha tezroq qayta ishlash uchun jarayonlar va ijro muddati qisqaradi. Shu tufayli, inson optimal harakatni tezda tanlab, ozroq kuch sarflaydi.
Ammo, harakatni o’zlashtirmasdan oldin, xuddi shu stsenariyni moddiy tekislikda o’tkazish kerak. Ushbu tamoyil bolaning rivojlanishini aniq aks ettiradi. Bolalar avval ob’ektlar bilan ishlashni o’rganadilar, haqiqiy natijani ko’rishadi va shundan keyingina rasmni boshlarida o’ynashlari mumkin.
Rivojlanish nazariyasi
Leontievning yana bir muhim ishi – bu rivojlanish kontseptsiyasi. Bu psixikadagi jarayonlarning shakllanishi bilan bog’liq bo’lmagan shaxsiy rivojlanishning tubdan yangi bosqichlarini tavsiflaydi.
Birinchi bosqich – bu tarkibiy qismlarning o’z-o’zidan katlanması, o’zini o’zi anglaydigan shaxs tug’ilishiga tayyorgarlik. Ikkinchi bosqich – ongli shaxsni shakllantirish.
Olimning kontseptsiyasiga ko’ra, inson rivojlanishi asta-sekin – oddiy elementlardan murakkabga qadar amalga oshiriladi. Insonning dastlabki harakatlari tug’ma ehtiyojlarni qondirishga qaratilgan. Bundan tashqari, u hayotiy vazifasini bajarish uchun harakat qilish uchun zarur bo’lgan ehtiyojlar bilan ishlaydi.
Rivojlanish nazariyasi, shuningdek, ikkita tug’ilish haqida gapiradi. Birinchisi, uch yillik inqiroz va bolaning polimotivatsiyasi (ma’lum bir faoliyatni amalga oshirish uchun bir nechta sabablarning mavjudligi) bilan tavsiflanadi. Ikkinchisi o’spirinlik davriga xos bo’lib, uning o’ziga xos xususiyati ong orqali shaxsiy xulq-atvorni rivojlantirishdir.
wikium.ru
