Ota-onalar uchun muhit

Inson shaxsiyatining shakllanishi butun hayot davomida sodir bo’ladi. Ijtimoiy muhitga taalluqli bo’lgan ma’naviy va moddiy sharoitlar bu shakllanishning juda muhim omilidir. Insonning o’sishi, tarbiyasi qanday amalga oshiriladi, qaerda o’qiydi va kim bilan muloqot qiladi, uning kelajakdagi hayotiga katta ta’sir ko’rsatadi.

Ijtimoiylashuv

Insoniyatning ijtimoiylashuvi jarayoni quyidagi davrlarda sodir bo’ladi:

• insonning jamiyat bilan o’zaro ta’siri va uning hayotida yuz beradigan holatlar;
• davlatning turli guruhlarga ta’sir etishi;
• ta’lim;
• o’z-o’zini rivojlantirish.

Shunday qilib, biz sotsializatsiya – bu odamning moslashuvi va uning jamiyatdagi izolyatsiyasi deb aytishimiz mumkin. Jarayon natijasi sifatida shaxsning o’z fikriga bo’lgan ehtiyoji, shaxsiy vaziyatlarni hal qilish va o’zini tasdiqlash qobiliyati deb hisoblash mumkin. Ajratish – bu insonning o’ziga xos xususiyatiga aylanish jarayoni. Samarali sotsializatsiya izolyatsiya va moslashish o’rtasidagi muvozanatni anglatadi.

Ijtimoiylashuvga ta’sir qiluvchi turli xil vositalar mavjud. Ular orasida:

• emizish;
• oilaviy jazo va mukofotlar;
• o’quv guruhlaridagi intizom va o’zini tutish.

Ijtimoiy pedagogikada sotsializatsiya jarayonida inson shaxs sifatida rivojlanadi va hayotning turli sohalarida ma’lum kutishlarga ega deyiladi.

Bolalar va o’spirinlarning ijtimoiylashuvi umuman boshqa sharoitlarda amalga oshishi mumkin. Ba’zi hollarda, bu holatlar shaxsning shakllanishiga ta’sir ko’rsatadigan eng yaxshi usul emas. Ijtimoiylashuvning noqulay sharoitlari bilan bog’liq bo’lgan odamlar toifasi ham alohida ta’kidlandi. Bunga quyidagilar kiradi:

• haqiqiy qurbonlar, shu jumladan nogironlar, etim bolalar;
• potentsial qurbonlar, ular orasida migrantlarning bolalari yoki chegara tartibsizliklaridan aziyat chekadiganlar;
• yashirin qurbonlar, ob’ektiv sharoitlar tufayli ijtimoiylasha olmaydilar.

Etarlicha achinarli misol – bolalar uylaridan ozod qilingan etim bolalar, ularning orasida 50% qaroqchilar, uysizlar va o’z joniga qasd qilishlar mavjud.

Ta’lim jarayonining ijtimoiy makonidagi guruh

Odamlar hayotida sodir bo’ladigan barcha narsalar ma’lum bir makonda sodir bo’ladi. Agar biz ta’lim jarayoni haqida gapiradigan bo’lsak, unda bu hodisa jamiyatda o’ziga xos fazoviy doirasi bilan rivojlanadi.

Ijtimoiy makon – bu insonning so’zlar, harakatlar va harakatlar orqali ijtimoiy munosabatlari. Bunday holda, insonga ta’sir ijtimoiy makon shartlari bilan amalga oshiriladi, ular bolalar bog’chasi, maktab, turli bo’limlar va hk. Bundan tashqari, ta’sir o’tkazish tartibi va ularning shaxs hayotidagi roli boshqacha bo’lishi mumkin.

Ijtimoiy makon insonga jamoaning ta’sirida ta’sir qiladi va bu odamlar guruhini umumiy qadriyatlar, hayot haqidagi qarashlar va birgalikdagi faoliyat birlashtiradi. Jamoa bir vaqtning o’zida bir nechta funktsiyalarni bajaradi:

• tashkiliy;
• ta’limiy;
• rag’batlantiruvchi.

Jamoa tuzishning birinchi darajasining o’zi bir-birini tanimaydigan odamlar guruhi deb hisoblanadi. Guruh birlashgandan so’ng, u asosiy kollektiv deb nomlanadi va kooperativ guruh maqomiga o’tib, yuqori natijalarga intila boshlaydi. Keyingi qadam – bu muxtoriyat, bu erda jamoa a’zolari guruhni yaqin narsa sifatida qabul qilishlari mumkin.

Oila tarbiyasining xususiyatlari

Shaxsiyatning poydevorini qo’yadigan asosiy narsa bu oila. Agar odamlar turmush qurgan bo’lsa, bunday munosabatlarni to’laqonli oila deb atash qiyin, chunki oila bolalarning tashqi qiyofasi bilan tug’iladi. Aynan oilada bola axloq, xulq-atvor, me’yorlar va uning ijtimoiylashuvida katta rol o’ynaydigan boshqa narsalar to’g’risida bilim oladi.

Pedagogikada oilalar ma’lum toifalarga bo’linadi:

• oddiy oila ham er, ham farzanddan iborat;
• katta oila bir vaqtning o’zida bir necha avlodlar bilan birga yashashni anglatadi;
• to’liq oila onam va otamning borligini taxmin qiladi;
• to’liq bo’lmagan oilada turmush o’rtoqlardan biri yo’q.

Bundan tashqari, oilalar o’zaro munosabatlar xarakteriga, moddiy farovonlikka va oilaviy munosabatlarning barqarorligiga qarab taqsimlashlari mumkin. Bundan tashqari, tarbiya turi fazilatlarning shakllanishiga ta’sir qiladi. Agar bola avtoritar oilada yashasa, uning fikri juda oz deb hisoblanadi. Ota-onalarning demokratik uslubi bilan bola sevgi, tushuncha va hurmatda o’sadi. Biroq, nazoratsiz yoki haddan tashqari muhofaza qilish rivojlangan oilalar mavjud. Ushbu tarbiya usuli bilan bolalar o’zlariga ishonchsiz bo’lib o’sadi va giyohvandlik bilan bog’liq muammolarga duch keladi yoki o’zlari haqida juda yuqori fikrga ega.\

wikium.ru