Muvaffaqiyat uchun hayot strategiyasi: uni qanday qurish kerak
Inson hayoti, ayniqsa individual hayot juda murakkab. Zamonaviy inson hayotining shiddati shuki, u ko’pincha hayotdan nimani xohlashini, hayotidan qanchalik qoniqishini, rejalashtirilganidek yashayaptimi, deb o’ylashga vaqt topolmaydi. Bizning hayotimiz ustidan hokimiyatni ish, ishlar, uy va bolalarning g’amxo’rligi egallaydi. O’z hayotimizning yaxshi yarmini asosiy ehtiyojlarimizni qondirish uchun sarflaganimiz (oziq-ovqat, turar joy, kiyim-kechak, mashina – biz bunga yigirma va hatto o’ttiz yil sarflaymiz), qoida tariqasida, hayotimizning o’rtalarida biz o’zimizga savol beramiz “abadiy” savollardan biri: nomlash mumkinmi, mening hayotim muvaffaqiyatli emasmi? Muvaffaqiyat nima, muvaffaqiyat siri nimada, muvaffaqiyatga erishish uchun qonunlar va qoidalar, muvaffaqiyatga erishish yo’lidagi tuzoq va tuzoqlar va nihoyat,muvaffaqiyat uchun hayot strategiyasi nima va bu bizning faoliyatimizga qanchalik bog’liq – bu bizni jiddiy va uzoq vaqt tashvishlantirmoqda… Xo’sh, muvaffaqiyatga erishishni o’rgana olasizmi? Maktabda yoki universitetda zamonaviy odamga berilgan fundamental bilimlar orasida shaxsiy hayotingizni qanday qilib to’g’ri qurish haqida deyarli ma’lumot yo’q. Ko’p asrlar davomida odamlar stamens va pistillarni, odam skeletlari va mushaklarning joylashishini, matematik formulalari va grammatik qoidalarini batafsil o’rganib kelishgan, ammo ular ongning roli va ma’nosi va ongsiz, iroda va inson hayotidagi mas’uliyat, ular guruhlar tuzilishi va boshqarilishi qonunlarini, kollektivlarni, oilada ham, ish hayotida ham haqiqiy sheriklikni shakllantirish qonunlarini bilishmaydi. Bunday murakkab mavzuni psixologiyani bilmasdan muvaffaqiyat nima ekanligini tushunish mumkin emas. Psixologiya haqidagi bilim insonga o’zini anglashga, o’ziga xosligini ko’rishga, xarakterini o’rganishga yordam beradi, muvaffaqiyatga erishish uchun o’zingizning hayot strategiyangizni tushunib oling. Keling, muvaffaqiyat nimaga bog’liqligini va nimaga bog’liqligini, bunday murakkab tushunchani tavsiflash mumkinmi yoki yo’qligini aniqlashga harakat qilaylik.
Ushbu tushunchaga qarab, hayotning to’liqligi bilan to’yingan bo’lishimizga nima to’sqinlik qilayotgani haqida o’ylaylik. Deyarli barchamiz duch keladigan birinchi qiyinchilik bu shaxsiy hayotni “yaqin nazorat” ostidagi hayotdan qanday ajratish, xoh ota-onalar, xoh ishdagi xo’jayinlar, hamkasblar va do’stlar, er va xotinlar, oxir-oqibat jamiyatning o’zi. Ko’p yillar davomida bizning ongimizda munosabat hukm surdi, unga muvofiq biz kimni sevishimiz va undan nafratlanishimiz, kim bilan qanday munosabatda bo’lishimiz, kim bilan do’st bo’lishimiz, kimdan o’rganishimiz, kimga egilishimiz va h.k. . Bunday munosabat bizni shaxsiy hayotga bo’lgan huquqimizdan mahrum qildi. “Ikki mas’ul” (bir kishi va “birov”) borligi bizning o’z hayotimizga bo’lgan munosabatimizda ikki tomonlama standartni shakllantirdi. Bir tomondan, hayotda muvaffaqiyat o’zimizga bog’liqligini, boshqa tomondan, shaxs o’z zimmasidan olib tashlab, muvaffaqiyatsizliklari, noto’g’ri hisob-kitoblari, xatolari uchun boshqalarni ayblashga intilsa, “javobgarlikni tayinlash” ning shaxsiy mexanizmi mavjud: ota-onalar, boshqalar, jamiyat, sharoit, boshliqlar, bo’ysunuvchilar (“bermadi”, ” sharoit yaratmagan “,” Taqdim etmagan “,” yordam bermagan “,” sevmagan “). Tashqi tomondan ayblov pozitsiyasining mavjudligi odamning o’z hayotidagi barcha voqealar uchun javobgarlikni qabul qilmasligining birinchi belgisidir. Atrofimizdagi dunyo bizga qarzdor va qarzdor ekanligiga ishonch Tashqi tomondan ayblov pozitsiyasining mavjudligi odamning o’z hayotidagi barcha voqealar uchun javobgarlikni qabul qilmasligining birinchi belgisidir. Atrofimizdagi dunyo bizga qarzdor va qarzdor ekanligiga ishonch Tashqi tomondan ayblov pozitsiyasining mavjudligi odamning o’z hayotidagi barcha voqealar uchun javobgarlikni qabul qilmasligining birinchi belgisidir. Atrofimizdagi dunyo bizga qarzdor va qarzdor ekanligiga ishonchu yoki bu narsani berish, agar birinchi bo’lmasa, keyin ikkinchi talab bo’yicha bizning xarakterimizni va keyinchalik taqdirni juda buzadi.
Yana bir mexanizm: inson hamma narsada (kiyim-kechakda, turmush tarzida, odatlarda va boshqalarda) atrofdagilarga taqlid qiladi va shu bilan birga uning o’ziga xosligi, o’ziga xosligi, mustaqilligi, hatto o’ziga xosligiga chuqur ishonadi. Ushbu o’z-o’zini aldash mexanizmi insonga juda faol hayot kechirishga, tashqi muvaffaqiyat va qoniqishga erishishga yordam beradi, lekin asta-sekin o’zining haqiqiy “men” ini yo’qotishiga olib keladi. Biroq, har bir inson uchun o’zingizning o’zingizning hayotingizga ta’sir qilishingizni tan olish qanchalik qiyin va buning uchun siz “o’zingizga qarashingiz” va o’zingizni tanqid qilishingiz kerak. Buyuk psixolog, faylasuf K.G. Jungaytdi: “… inson hayotidagi eng yoqimsiz uchrashuv bu o’zi bilan uchrashuvdir”. Shaxs bo’lishdan bosh tortish va har bir qilmish uchun, har bir qaror uchun, har bir so’z uchun javobgarlikni o’z zimmangizga olish – bu o’zingizni rad etishdir. Shuning uchun muvaffaqiyat falsafasining birinchi qonuni – g’olib uning eng yaxshi fazilatlariga, kuchli tomonlariga ishongan, har doim o’zlarida borligiga amin bo’lgan, men kimligimni tushungan kishidir. Men qo’g’irchoq emasman, qo’g’irchoq emasman, men birovning umidlari timsoli emasman, lekin meni tabiatan yaratgan, men har kuni o’zimga javob beraman.
Keyinchalik, shaxsning individual “tarixi” ni taqdim etib, hayot yo’lidagi muvaffaqiyatning umumiy qonuniyatlari haqida gapirish mumkinmi? Shaxsiy hayot haqida gapiradigan bo’lsak, biz buni bo’sh vaqt emas, bo’sh vaqt emas, balki oila sohasida yoki o’z biznesida eng yuqori professionallikka erishish sohasida izlamoqdamiz (garchi, mening fikr, bu zarur shart, ammo etarli shart emas). Shuningdek, biz shaxsiy hayotni o’qigan kitoblarimiz soniga, o’zlashtirgan ma’lumotlarimizga qarab tekshira olmaymiz. Shaxsiy hayotdagi muvaffaqiyat quyidagi savollarni berishdan boshlanadi: inson o’z ehtiyojlariga muvofiq yashayaptimi, hayotdan noroziligiga dosh beradimi, hayot istiqbollari bormi, hayotida nimani xohlasa, nimani qila oladi va u nima bo’lishi kerak? Boshqacha qilib aytganda, muvaffaqiyat nuqtai nazaridan, Va shu nuqtai nazardan, muvaffaqiyat falsafasi insonning o’z hayotidan qanchalik qoniqishidir. Bu, avvalambor, tuyg’u – murakkab tuyg’u, har doim ham aniq emas, lekin har doim amalga oshirilgan yoki muvaffaqiyatsiz, muvaffaqiyatli yoki muvaffaqiyatsiz hayot tomonidan umumlashtiriladi . Biridan hafsalamiz pir bo’lganida, biz har doim boshqasiga tasalli berib, qandaydir muvozanatni saqlashga intilamiz. Shu bilan birga, biz sabablarni ochib berish va o’zimizni chindan ham o’zgartirish o’rniga, o’zimizni tinchlantirayotganimiz, norozilik tuyg’usini chuqurliklarga chuqur tushirayotganimizni sezmaymiz. Mamnuniyat – bu o’zingizga sodiq qolish hissi, hayotingizning haqiqiyligi. Ikkinchi qonun:sizning hayotingiz muvaffaqiyatli ekanligi talqin qilinishi mumkin bo’lgan yagona mezon – bu hayotdan qoniqish yoki norozilik, bu odamlarning turiga qarab ko’p soyalarga ega, ammo bu mantiqiy tushuntirishga imkon beradigan yagona xatosiz mezondir.
Shunga ko’ra, siz va men o’z-o’zidan hayot tarzidan o’zimizni belgilaydigan hayot tarziga o’tish uchun ajoyib imkoniyatga egamiz. Ammo bu ta’rifning mohiyati hayot sharoitlari va yo’nalishlarini tanlashda, bizning shaxsiy xususiyatlarimizga, istaklarimizga, qobiliyatlarimizga eng mos keladigan u yoki bu ma’lumot yoki kasbni tanlashda va shu sababli muvaffaqiyat uchun tegishli hayot strategiyasini yaratishda yotadi. .
Hayotiy strategiyani qurishning bir nechta belgilari mavjud. Birinchidan– inson uchun asosiy yo’nalishni tanlash, turmush tarzi, uning asosiy maqsadlarini aniqlash, ularga erishish va bo’ysundirish bosqichlari. Ko’pincha, odamning niyatlari va hayotning qarama-qarshi talablari, inson xohlagan narsa va hayot unga nimalar taklif qilishi o’rtasidagi ziddiyatlarni shakllantiradi. Ikkinchisi – hayotning ziddiyatlarini hal qilish, o’z hayotiy maqsadlari va rejalariga erishish. Qarama-qarshiliklarni hal qilish usullari, ularni hal qilish yoki ularni tark etish istagi, hayot jarayonida rivojlangan va aytaylik, qobiliyatlardan farq qiladigan insonning o’ziga xos hayotiy fazilatlari (ma’naviy fazilatlari, shuningdek, mas’uliyat va irodasi) mavjud. yoki belgi. Shunday qilib, muvaffaqiyat nafaqat kuchingizni qayerda qo’llashga, balki o’zingizni qanday isbotlashingizga bog’liq bo’ladi. Uchinchisi– ijodkorlikdan, aniqrog’i uning hayoti qiymatini ijodiy yaratishdan, uning ehtiyojlarini hayoti bilan uning maxsus qadriyatlari shaklida birlashtirishdan iborat. Qiziqish, g’ayrat, yangi izlanishda, mamnuniyatdan iborat hayotning qiymati – bu ma’lum bir turmush tarzining mahsuli, insonning o’zi belgilaydigan hayotning individual strategiyasi.
Bugungi haqiqatni kuzatib, shuni aytishimiz mumkinki, ko’p odamlar o’zlarini individual ravishda amalga oshirish imkoniyatidan foydalanganlar. Bunday odamlarning hayoti nafaqat moddiy xavfsizligi jihatidan, balki o’ziga xos bo’lib qoldi. Bugungi kunda standartlar moddiy boyitishga olib keladigan muvaffaqiyatli hayot g’oyasi shaklida amalga oshirilmoqda va bu ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan samarali bo’lsa ham, uni mubolag’a qilmaslik kerak. Insonning etukligining, uning hayotiga mas’uliyatli munosabatining namoyon bo’lishidan biri bu odamning to’yinganlik “ostonasini” aniqlay olishidir, bunda inson qondirilgan moddiy ehtiyojlarni yordam beradigan hayot shartlaridan biri deb biladi muhimroq maqsadlarni amalga oshirish. Shunday qilib, uchinchi qonun – o’z hayotiy intilishlarini moddiy qadriyatlardan boshqa qadriyatlarga “almashtirish” qobiliyati – bu inson shaxsiy hayot kechira boshlaganligining ko’rsatkichidir va u qoniqish shaklida muvaffaqiyatga erishish uchun ancha yuqori imkoniyatga ega.
Yigirmanchi asrning taniqli olimi A.Maslou taniqli odamlarni (ular zamondoshlari, tarixiy shaxslar, olimlar, yozuvchilar, musiqachilar va boshqalarni) “namuna” sifatida o’rganib, faqat o’z qadriyatlariga qat’iy rioya qilganlargina ta’kidlagan. , tanlangan faoliyat, o’z maqsadiga bo’lgan yuqori istakda. Va, bu odamlar mukammal emasligiga va ko’plab xatolarga yo’l qo’yganlariga qaramay, ularning barchasi quyidagi xususiyatlar bilan ajralib turardi: o’zlarini, boshqalarni va tabiatni qabul qilish; o’z-o’zidan, soddaligi, tabiiyligi; o’zingizga emas, balki vazifaga e’tiboringizni qarating; haqiqatni yanada samarali idrok etish va u bilan izchil munosabatlar; ba’zi bir ajralish va shaxsiy hayotga bo’lgan ehtiyoj; muxtoriyat, hukmning madaniyat va atrofdan mustaqilligi; nostandart fikrlash va stereotip bo’lmagan baholash; ma’naviy va sirli tajriba, albatta diniy emas, tajribalar; hamdardlik va tegishli bo’lish hissi; chuqurroq shaxslararo munosabatlar; demokratik qadriyatlar; maqsadlar va vositalarni, yaxshilik va yomonlikni chalkashtirmaslik odati; falsafiy hazil tuyg’usi; katta ijodiy manbalar; masalan, xususiy madaniy urf-odatlar va tanish muhitdan tashqariga chiqish qobiliyati.
Hayotdagi muvaffaqiyat haqida gapirganda, insonning hayot istiqbollari ochilgan vaqt bilan bog’liqligi har doim qiziq. Bu insonning voqealar vaqtidagi namoyonidir: o’tmish, hozirgi, kelajak. Ba’zi psixologlar kelajakdagi muvaffaqiyatlarni o’tmish bilan o’zaro bog’lash muhim, boshqalari – uning tuzilishi nuqtai nazaridan (oxir-oqibat vaqt – bu yagona almashtirib bo’lmaydigan inson resursi), boshqalari – qadriyatlar munosabati muhimdir, deb ta’kidlaydilar. , ya’ni vaqtga alohida qiymat sifatida qarash. Ko’pgina psixologlar vaqtni uch xil istiqbolga ajratadilar. Psixologik nuqtai nazar – kelajagingizni tasavvur qilish, bashorat qilish qobiliyati. Shaxsiy nuqtai nazar nafaqat kelajakni ko’rish va hozirgi kunga tayyor bo’lish, balki uni tartibga solish qobiliyatidir. Hayotiy istiqbol – bu hayotning shartlari va shartlari to’plami, bu esa, boshqa barcha narsalar teng bo’lgan holda, inson uchun eng yaxshi hayot taraqqiyoti uchun maksimal imkoniyat yaratadi. Hayotiy nuqtai nazar har doim ham psixologik va shaxsiy nuqtai nazarga ega bo’lganlar uchun ochiq emas, ya’ni ular kelajakni ko’ra oladigan va potentsial, qobiliyat, etuklikka ega. Rivojlangan hayot mavqei bo’lmagan taqdirda shaxsiy nuqtai nazarga ega bo’lgan kishi, qiyinchiliklar, qarama-qarshiliklar, stresslarga to’yingan hayotning tanqidiy davrlariga tushib, o’z qobiliyatlari va qobiliyatlarini tezda charchatishi mumkin. Ko’pincha, bu hozirgi kunda har doim o’sib boradigan qadriyatlarga ega bo’lgan noyob munosabatlar shaklida, maqbul qo’llab-quvvatlash tizimini yaratganlarga (ya’ni turli xil imkoniyatlarga ega bo’lganlarga) ochiladi.
Shuning uchun, muvaffaqiyatning navbatdagi qonuni aytilgan – har bir inson bilishi kerakki, hayot har doim yaxshi bo’lish istiqbolini, o’z ziddiyatlarini hal qilish imkoniyatini, o’z hayotini o’zgartirish uchun kuch topish, uni boshqacha qilish uchun imkoniyat yaratadi. Bu erda men o’quvchilarning e’tiborini aynan shu formulaga qaratmoqchiman, chunki “yaxshiroq bo’lish istiqboli” (boshqacha qilib aytganda, o’zgarish istiqbollari) individual hayot tarzidir. Bu hayotiy faoliyat va tashabbuskorlik namoyon bo’lishining individual traektoriyasi, o’zini namoyon qilish vositalari va usullarini tanlashdir.
Strategiya – bu umumbashariy qonunning bir turi, insonni hayotning turli sohalarida amalga oshirish usuli. Va har kim o’z hayotini o’zi qurganligi sababli, strategiya har kimning individual kashfiyotidir. Juda nufuzli zamonaviy faylasuf, psixolog, akademik K.A. Abulxanova-Slavskaya shunday dedi: «Natijada, har bir inson o’zi qurgan hayotga ega. Asosiy farq shundaki, biri haqiqatan ham o’z hayotini quradi, boshqasi faqat bor narsadan foydalanadi. “
Birovning buyrug’i bilan muvaffaqiyat qozonish mumkin emas. Biz ma’lum ma’noda noyob loyihaning ishtirokchilarimiz – o’zimizni hayot o’zgarishlarining manbai, voqealar va harakatlarning sababi, yangi va ilgari sinab ko’rilmagan imkoniyatlar, kuchlar, qobiliyatlar, intilishlar “ombori” sifatida ko’rib chiqamiz.
Bizning jamiyatimiz hali ham psixikaning rolini, shaxsiyat psixologiyasini inson hayotining haqiqiy dvigateli sifatida tushunishdan, “ruhiy” sog’lig’ining shaxsiy qiymatini tushunishdan uzoqdir. Ushbu maqola istagan va eshitadiganlar uchun yozilgan.
Manba:b17.ru
