Oziqlanish va aql: intellektual qobiliyatlarni rivojlantirish uchun qanday ovqatlanish kerak

Idrokning asosiy manbalaridan biri oziq-ovqat hisoblanadi. Uning ta’mi hissi oziq-ovqat tarkibi va atrof-muhit, xotiralar, kompaniya va boshqalar ta’sir qiladi. Taste sezgilari har qanday taomni sevib qolishga, shuningdek, insonning estetik intellektini yaxshilash va kengaytirishga imkon beradi. Keling, ovqatlanish va inson aqli qanday bog’liqligini ko’rib chiqaylik.

Ta’mni o’zgartirish

20-asrning ikkinchi yarmida tadqiqotchilar neyronlarning shakllanishi nafaqat embrion bosqichida emas, balki butun hayot davomida sodir bo’ladi degan xulosaga kelishdi. Hayot davomida ular miyani o’zgartiradilar va taassurotlar, tajribalar va hissiyotlarga asoslangan yangi aloqalarni hosil qiladilar. Misol uchun, bolalar qahva va spirtli ichimliklarning ta’mini umuman yoqtirmaydi, kattalar esa, aksincha, ularni juda jozibali ta’mga ega deb hisoblashadi. Bu odamning ta’m sezgilari vaqt o’tishi bilan o’zgarishini ko’rsatadi.

Hayotning lazzati ovqatning ta’miga o’xshaydi

Biror kishi shirin va sho’r, achchiq va nordonni farqlash imkonini beruvchi til retseptorlari tufayli ovqatning ta’mini baholaydi. Bu idrok madaniy muhitga, taomdan kutishlariga, xotiralari va inson iste’mol qiladigan taom haqidagi g’oyalariga bog’liq. Ta’mni idrok etishga quyidagilar ta’sir qiladi:

• Genlar. Aynan DNK ovqatlanish odatlarini belgilaydi va ta’mga bo’lgan afzalliklarning 48% gacha shakllanishiga, shuningdek, insondagi ta’m kurtaklari soniga ta’sir qiladi.
• Ovqatning harorati ta’m sezgisiga bevosita ta’sir qiladi. Masalan, muzli qahvaning ta’mi achchiq bo’ladi. Buning sababi shundaki, insonning achchiq soyalarga bo’lgan munosabati issiqlik tufayli kuchayadi. To’liq lazzat rivojlanishi xona haroratida ovqat iste’mol qilganda sodir bo’ladi, deb ishoniladi.
• Hid. Ko’pgina idishlar ta’mga emas, balki hidga qarab qabul qilinadi. Shunday qilib, sarimsoq, dafna yaprog’i, vanil ekstrakti va boshqa ziravorlar mahsulotni sinab ko’rish istagini uyg’otadigan juda jozibali hid beradi. Biroq, har qanday mahsulotdan ozgina qultum olsangiz, og’zingizda achchiqlik, qattiqqo’llik, jirkanish va yonish paydo bo’ladi. Shuning uchun biz hid sezish orqali bunday mahsulotlardan zavq olamiz.
• Atrof-muhit oziq-ovqat idrokiga ta’sir qiluvchi yana bir omil. Dahshatli muhitga ega har qanday arzon kafe bu joydagi barcha taomlar jirkanch va ta’msiz degan fikrni yaratadi. Tashqarida, go’zal joyda iste’mol qilinganda, hatto eng oddiy taomlar ham yanada nozik ta’mga ega bo’ladi va ovqatlanish tajribasi ajoyib bo’ladi.

Jismoniy mashqlar orqali ta’mni rivojlantirish

Vaqt o’tishi bilan odamlar oziq-ovqatda ham, hissiy jihatdan ham o’zlarining his-tuyg’ularini kamroq bilishadi. Ammo ovqatlanish va aql-idrok bir-biri bilan chambarchas bog’liq bo’lganligi sababli, ta’m tuyg’usini rivojlantirish kerak. Bu diqqat, yangi tajriba va amaliyot orqali amalga oshiriladi. Siz quyidagi mashqlarni bajarishingiz mumkin:

1. Tafsilotlarni eslab qolish. Kafe yoki restoranga tashrif buyurganingizda, siz eng kichik tafsilotlarga e’tibor qaratishingiz kerak va keyin odam shu joyda tugaydi va xuddi shu taomlarni sinab ko’rishni xohlaydi.
2. “Sezgi auditi” ni o’tkazish. Uning printsipi atmosferaga bir necha daqiqa cho’mish va hissiy taassurotlarni yozib olishga asoslangan. Vaziyatni baholab, his-tuyg’ularga ta’sirini his qilishingiz kerak. Shundan so’ng siz oziq-ovqat idrokiga eng ko’p ta’sir qiluvchi omillar ro’yxatini tuzishingiz kerak.