Odamlar haqiqatni aytayaptimi?

Suqrot suhbati uslubidagi mini-asar

Tarkib:

1. Haqiqat doimo sub’ektivdir

2. Inson kompyuter emas (g’alati)

3. Cheklangan idrok aldanishni keltirib chiqaradi

4. Faktlarga emas, balki haqiqatga o’xshash narsalarga ishoning

5. Haqiqatni aniqlash

Haqiqat har doim sub’ektivdir

O’qituvchi: Keling, bugun haqiqat to’g’risida gaplashaylik

Shogird: Ajoyib! Men haqiqatni aytishni yaxshi ko’raman!

O’qituvchi: Umuman “haqiqat” nima? “Haqiqat” so’zi har qanday tilda eng ko’p ishlatiladigan so’zlardan biridir.

Ushbu so’zning ta’rifini lug’atlarda izlashga harakat qiling – xo’sh, buni qanday tushunish oson?

TALABA: Mmm … Har bir lug’at uni turlicha ta’riflaydi …

O’qituvchi: Xo’sh, buni tushunishga harakat qilaylik …

Masalan, Chechenistondagi urush haqidagi uchta bayonotni solishtiring.

Rossiya armiyasining ofitseri: “Chechenistondagi urush Rossiyaning yaxlitligini himoya qilishdir”.

Checheniston: “Chechenistondagi urush – bu mening uyimning himoyasi”

Jurnalist shunday deydi: “Chechenistondagi urush bu kimlargadir foyda keltiradigan va boshqalarning qashshoqlashuvidagi tijorat urushi”.

Qaysi biri haqiqatni aytmoqda?

Shogird: Hmm … Ularning har biri haqiqatni o’z uslubida aytadi! Ma’lum bo’lishicha “Umuman haqiqat” deyish mumkin emasmi?

O’qituvchi: To’liq. Siz faqat sub’ektiv fikr bildirishingiz mumkin, unda siz gaplashayotganda ishonasiz (chin dildan adashasiz) yoki gapirganda ishonmaysiz (aldayapsiz)

Shogird: Ha, ehtimol … Maqolda aytilganidek: “Har kimning o’z haqiqati bor” …

Shogird: Demak, xuddi shu faktni anglaganda, haqiqatning turli xil versiyalari paydo bo’lishi muqarrar.

Inson kompyuter emas (g’alati darajada)

Shogird: Ammo, baribir, nima bo’lishini bemalol ayta olaman deb o’ylayman!

O’qituvchi: Masalan?

Shogird: Ha, iltimos! Olma daraxtida olma o’sadi!

O’qituvchi: Ajoyib! Qaysi olma daraxti?

Shogird: umuman olma daraxtida!

O’qituvchi: Umuman olganda ajoyib! Va u qaerda joylashgan – “umuman olma daraxti”?

Shogird: Xo’sh, bilmayman, deganda men dachamdagi olma daraxtini nazarda tutgan edim.

O’QITUVCHI: Ko’ryapsizmi – men dachada olma daraxtimni nazarda tutgan edim, lekin umuman umuman yo’q bo’lgan “olma daraxti” haqida aytdim! Tabriklayman, do’stim, menga yolg’on gapirganingiz uchun!

Shogird: Xo’sh, men buni ataylab qilmaganman! Bilasizmi, nima demoqchiman, to’g’rimi?

O’qituvchi: Siz qayerdan bilasiz?

Shogird: menga shunday tuyuldi! Rostini aytsam – men ataylab yolg’on gapirmaganman! “Dachada olma daraxtimda olma o’sadi” deyishim kerak edi. Mana bunday!

O’qituvchi: Xo’sh, yaxshi. Keyin ayting – hozir qish. Xo’sh?

Shogird: Ha. Dekabr oyi.

O’QITUVCHI: Va nima – hozirda dachada olma daraxtingizda olma o’sayaptimi?

Shogird: Yo’q. Ular hozir o’smayapti. Ular yozda o’sadi.

O’qituvchi: Lekin siz yoz haqida hech narsa demadingiz. Va agar mening o’rnimda olma hech qachon o’smaydigan bir mamlakatning rezidenti bo’lsa, u sizni qishda ham, yozda ham olma o’sadigan darajada tushunishi mumkin edi.

Shogird: Ha, haqiqatni aytish qandaydir qiyin. Menimcha, bir narsa, ammo boshqa narsa chiqadi …

O’qituvchi: Maqsadga! Negadir zamonaviy odamlar odamlar o’rtasida ma’lumot uzatishni fayllarning kompyuterdan kompyuterga o’tkazilishiga o’xshaydi, deb hisoblashadi. Faqat so’zlar shaklida.

O’QUVCHI: Aslida, ma’lum bo’lishicha, uzatish paytida fikr butunlay o’zgarishi mumkin … Garchi hech kim hech kimni aldayotganga o’xshamaydi va bunday qilmoqchi ham emas …

O’qituvchi: Ha, bu to’g’ri. Axborotni odamdan odamga uzatish, faylni bitta kompyuterdan boshqasiga o’tkazishdan farq qiladi. Axborotni odamdan odamga uzatishda, muqarrar ravishda kamida uch marta buzilish sodir bo’ladi:

Men sezgan narsa eslaganimdan farq qiladi

Eslaganim aytganimdan farq qiladi

Aytilgan narsa tinglovchi tushunganidan farq qiladi

Siz bolaligingizda “Buzilgan telefon” ni o’ynadingizmi?

Shogird: Men o’ynadim, albatta! Bu kulgili bo’lib chiqdi! Tushundim, shekilli … Biz “Buzilgan telefon” ni nafaqat bolaligimizda, balki butun hayotimizda o’ynaymiz. Va men uchun bu qandaydir kulgili tuyulmaydi.

Cheklangan idrok aldanishni keltirib chiqaradi

O’qituvchi: Haqiqatni aytish osonroq tuyuladi. Faqatgina “sizning” haqiqatingiz suhbatdosh uchun haqiqat bo’lishidan uzoqdir. Siz uchun yana bir misol: «Uchta ko’r donishmand filga yaqinlashdi. Ulardan biri filning oyog’iga tegdi. Men uning nima ekanligini bilaman, – dedi u, – bu ustun! Boshqasi filning yon tomoniga tegib, e’tiroz bildirdi: – Yo’q, siz adashyapsiz, eng dono! Men sizga bu devor deb ayta olaman! “Sizlar nima deyayotganingizni bilmayapsizlar,” deb xitob qildi filni dumidan ushlab turgan uchinchi donishmand, – bu ilon!

Shogird: Ha, men bu masalni eshitganman!

O’qituvchi: Bu nimada?

Shogird: Xo’sh, men buni bolaligimda o’qidim, keyin shunchaki kulib qo’ydim va ko’r bo’lishni qanchalik yomon deb o’ylardim, hatto siz donishmand bo’lsangiz ham! Ammo endi men nimani anglatishini tushunaman – har qanday xabarning muqarrar sub’ektivligi.

O’qituvchi: Qabul qilaman … Endi bir oz tajriba o’tkazamiz. Ushbu rasmga qarang:

Endi ko’rganlaringizni batafsil yozing – xuddi guvohlik bergandek.

Keyin yana rasmga qarang va uni tavsifingiz bilan taqqoslang. Siz farqni sezdingizmi?

Shogird: Ha … payqadim!

O’qituvchi: Tuyg’ularni, xotira xatolarini, fikrlash stereotiplarini va nomukammal tilni idrok etishning cheklanganligi tufayli ma’lumotni faqat taxminan ifoda etish mumkin, hattoki iloji boricha haqiqat va aniq bo’lishga intilish … Haqiqatan ham ushbu rasmning nomi va uni kim yozgan?

Shogird: Mana bu Repinning “Ivan dahshatli o’g’lini o’ldirdi” rasmidir! Uni hamma biladi!

O’QITUVCHI: Aslida rassom o’zining rasmini boshqacha deb atagan: “Ivan dahshatli va uning o’g’li Ivan 1581 yil 16-noyabrda”. Va “o’g’lini o’ldirish” haqida – keyinchalik rasm shunday nomlandi. Ehtimol, Ilya Efimovichning o’zi bu uzoq tarix haqida juda oz narsa bilamiz, aniq bir narsani tasdiqlashimiz mumkin.

Shogird: Shuning uchun ham men rasmimni shunchalik quruq, ammo aniq nomlaganman.

O’qituvchi: To’liq. Har bir inson, hatto butunlay sog’lom hissiyotlari bilan ham, dunyoni o’ziga xos tarzda qabul qiladi va uni o’ziga xos tarzda tasvirlaydi. Ammo haqiqatni aytishda muammo shu bilan tugamaydi.

Shogird: Menimcha, biz allaqachon bir-birimiz uchun to’xtamaymiz, hatto buni sezmaymiz! Haqiqatni aytishda yana nima yomon?

Faktlarga emas, balki haqiqatga o’xshash narsalarga ishoning

O’QITUVCHI: Haqiqat shundaki, har qanday xabar haqiqat yoki yolg’on deb qabul qilinadi, faqat rivoyat qiluvchining samimiyligi yoki samimiyatsizligi yoki gapning to’g’riligi va noto’g’riligi tufayli emas, balki xabar tinglovchiga ishonarli bo’lib tuyuladimi.

Shogird: Siz nima demoqchisiz?

O’qituvchi: Tinglovchining dunyoning rasmiga to’g’ri kelmaydigan haqiqatan ham to’g’ri xabar u tomonidan yolg’on deb rad etiladi.

Shogird: Tushundim! Aksincha, tinglovchining dunyodagi rasmini tasdiqlovchi noto’g’ri xabar, ma’ruzachi uchun to’g’ri bo’lishidan qat’iy nazar, haqiqat deb qabul qilinadi?

O’qituvchi: Maqsadga! Umidsiz “haqiqat aytuvchilar”, buni sezmasdan, yolg’onchilardan kam emas, chunki ular o’zlarining aldanishlarini “mutlaq haqiqat” darajasiga ko’tarishadi.

Haqiqatni aniqlash

Shogird: Men haqiqat nima ekanligini shakllantirishga harakat qilaman deb o’ylayman.

O’qituvchi: Yaxshi, sinab ko’ring.

Shogird: haqiqat – bu voqealar va hodisalarning samimiy sub’ektiv tavsifi, ya’ni. idrok etish xususiyatlariga, hayotiy tajriba va bilimga, e’tiqod va e’tiqodga, umuman olganda, shaxs yoki bir guruh odamlarning dunyosi rasmini tushunishga mos keladi. Va bu degani … Aslida haqiqat va samimiy aldanish bir xil.

O’qituvchi: Bravo, men o’zim haqiqat va xulosaning eng yaxshi ta’rifini berolmas edim! .. Xo’sh, odamlar haqiqatni aytadimi? ..

O’QITUVCHI suhbatni to’xtatib, auditoriyaga qaraydi.

Manba:b17.ru