Sabotaj modellari: nochorlik modeli

Nochorlik modeli  – bu shaxsning omon qolgan qismining sabotaj xatti-harakati modeli.

Ushbu turdagi Saboteur quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi:

• hayotingizni o’zgartirish va nazorat qilishni istamaslik;
• o’z hayoti uchun mas’uliyatni o’z zimmasiga olishni istamaslik;
• o’z muvaffaqiyatsizliklarida boshqa odamlarni va sharoitlarni ayblash;
• birovning barcha muammolarni hal qilish istagi;
• motivatsiyaning pasayishi yoki uning to’liq yo’qligi;
• hayotning ma’nosini yo’qotish;
• kasallikka chalinish;
• o’ziga achinish.
• Ushbu turdagi sabotaj xatti-harakatlari ko’pincha chaqaloqlik davrida, ota-onalar bolaning ehtiyojlarini e’tiborsiz qoldirganlarida shakllanadi. Masalan, ular bola och qolganda emas, balki soat bo’yicha ovqatlantirdilar, uni to’shakka yotqizdilar va u o’z-o’zidan uxlashni o’rganishi uchun ketishdi va hokazo. Natijada, chaqaloq ochlikdan, yolg’izlikdan qo’rqib, sovuqdan yig’laganida, ota-onasi unga yaqinlashmadi. Natijada, u o’lim qo’rquviga asoslangan dahshat va to’liq nochorlikni boshdan kechirdi. Va agar uzoq yig’lagandan so’ng, ota-onalar bunga chiday olmay va bolaga achinishsa, u faqat shu holatda yordam va yordam olishi mumkinligiga qaror qilishi mumkin. Shuningdek, ushbu model haddan tashqari himoyalangan tarbiya uslubi ostida shakllanadi, bolaning har qanday tashabbusi bostirilganda, u uchun hamma narsa qilinadi va agar bolaning shaxsiy maydoni bo’lsa, uni istalgan vaqtda so’ramasdan buzish mumkin.
• Bunday tarbiya natijasida bola nimagadir erishish uchun qilgan barcha urinishlari besamar ketadi, mustaqillik ko‘rsatish yaxshilikka olib kelmaydi, o‘zi hech narsaga dosh bera olmaydi, degan xulosaga keladi.
• Tashqi dunyoda bunday odamlarda tashabbus etishmaydi, boshqalardan yordam kutishadi, ular achinish va aybdorlik tuyg’ulariga asoslangan yaxshi manipulyator bo’lib, hamma narsani birovning qo’li bilan va birovning hisobidan qilishga harakat qilishadi. O’zaro munosabatlarda ular sadomasochizmni ko’rsatishga moyildirlar, chunki ularga bo’lgan muhabbat og’riq va azob-uqubatlarga bog’liq. Ular so’nggi lahzalargacha o’zlariga nisbatan yomon munosabatda bo’lishlari mumkin: “Urmoq – sevish!” Shu bilan birga, ularning o’zlari ham ayyorlik bilan boshqalarga og’riq keltirish uchun murakkab aloqa usullariga moyil.
• Ularning ichki dunyosida ular to’liq nochor va qo’rquv holatida bo’lgan baxtsiz ichki bolani azoblaydigan qarzga olingan ota-ona figurasi o’rtasida kurash olib boradi. Bu o’z-o’zini tanqid qilish, o’z-o’zini rivojlantirish va ichki o’sishni taqiqlashga olib keladi. Bunday odamlar uchun o’z-o’zidan biror narsa qilishni boshlagandan ko’ra o’lgan yaxshiroqdir, chunki ular kuchsiz holatda bo’lgan taqdirdagina biror narsa olishlari mumkin degan fikr bor. Bu sabotaj xatti-harakatlarining asosiy yashirin foydasi: “Men ojiz bo’lsam, sevgini qabul qila olaman”.
• Terapiyada bunday mijozlar o’zlarini quyidagicha ko’rsatadilar:
• Ular mas’uliyatni o’zgartiradilar. Mijoz terapiya jarayoni va uning natijalari uchun javobgarlikni psixologga topshirishga harakat qiladi. 
• Ular tashabbus ko’rsatmaydi. Nochorlik mijozning o’zini kuchsizligi va hayotini yaxshilash uchun hech qanday choralar ko’ra olmasligini his qilishi mumkin. Ular maslahat so’rashadi. Mijoz psixologdan tayyor harakatlar algoritmini olishga harakat qiladi.
• Ular terapevtga qaram bo’lib qoladilar.  Ba’zi mijozlar psixoterapevtik aloqa chegaralarini buzgan holda, terapevtga juda ko’p ishonib, barcha muammolarini hal qilishini kutishlari mumkin.
• Ular o’zlari va boshqalar haqida shikoyat qiladilar. Mijoz barcha muammolar uchun o’zini va boshqalarni ayblashi va vaziyatni o’zgartirishga qodir emas deb hisoblashi mumkin.
• Har qanday o’zgarishlarga qarshi turing. Mijoz psixologning ichki va tashqi o’zgarishlarga yordam beradigan har qanday aralashuvini sabotaj qiladi.
• Bunday mijozlar bilan ishlaganda, mijoz itarib yuboradigan tajovuzkor yoki jabrlanuvchi roliga tushmaslik uchun teng holatda qolish muhimdir. Mijoz nochor ahvolda qolib, o’zini o’sish va rivojlanishdan mahrum qilib, jabrlanuvchi holatida qolib, qanday narx to’lashini etkazish muhimdir. Mijozga yordam berish, muammolarni muhokama qilishni osonlashtirish, mijozga muammoni hal qilish ko’nikmalarini rivojlantirishga yordam berish va o’z fikrlari va his-tuyg’ulari haqida xabardorlikni oshirish orqali yordam berish kerak.