Bolalar nima chizishadi?Bolalar nima chizishadi?Bolalar nima chizishadi?
| Bolalar uchun rasm chizish – bu mo”jiza. Bolaning ota-onalari va o’qituvchilari uchun rasm chizish – bu nozik vosita ko’nikmalarini, ijodkorlikni, fantaziyani, tasavvurni rivojlantirish va dunyoga bo’lgan qarashlarini ifodalash. Ko’pincha o’ziga ishonmaslik, san’atga muhabbat yo’qligi, bu san’at haqida juda yuqori g’oyalar, sharmandalik va komplekslar tufayli bola juda kamdan-kam hollarda chizishdan bosh tortadi. Bolalar uchun bu xuddi o’ynash, gaplashish yoki uxlash kabi tabiiydir… Shunday qilib, bola o’zini qanday ifoda etishni biladi. Va u buni hech kim uchun emas, balki birinchi navbatda o’zi uchun qiladi. Bu dunyoni, atrofdagi hodisalarni, ob’ektlarni, harakatlarni tushunish usullaridan biridir. Chizmalar, birinchi navbatda, u chizgan ob’ektni emas, balki bolaning o’zini tavsiflaydi, chunki tasvirda hissiy va kognitiv elementlar mavjud. Bola ko’rgan narsa bilan biz ko’rgan narsa bir xil emas. Xuddi shu sababga ko’ra, ikki kishi bir xil ob’ektga qaraydi, lekin uni boshqacha qabul qiladi. Xuddi jurnaldagi keksa er-xotinning yurgan surati kabi. Ularga jozibali, yaxshi kiyingan qiz keladi. Tasvirlar er va xotin oldida paydo bo’ladi, ularning har biri unga qaraganida nima ko’radi. Xotin ko’ylak ko’radi, er esa kiyimsiz qizni ko’radi. Biz ko’rgan narsa – bu bolaga ham tegishli – biz allaqachon ko’rgan narsalarimiz, hozir eslaganimiz va bu haqda nimani his qilayotganimiz va o’ylayotganimiz ta’sir qiladi. Bola uch yoshga to’lgandagina doiralarni tasvirlashga moyillik paydo bo’ladi va uning chizmalarining dinamikasida tobora yaqqol namoyon bo’ladi. Avvaliga ular chigallashgan to’p kabi doimiy bo’lishi mumkin. Ko’p o’tmay ular alohida doiralarga aylanadi, keyin esa bola, masalan, boshni chizganini aniqlaydi. Bu katta yutuq. Kinestetik rasmdan, harakatni suratga olish quvonchi, ko’rinadigan narsalarning tasvirlarini yaratishdan asta-sekin kuchli qoniqish paydo bo’ladi. Qadimgi ajdodlari singari, bola ham tasvirlarni yaratishi mumkinligini aniqlaydi. Corrado Ricci, 1885 yilgi maqolasida, bolalar qanday qilib ko’rganlarini emas, balki o’zlari bilgan narsalarni chizishganini ta’kidladi. Bola oldida odam yoki boshqa model bormi yoki xotiradan chizadimi, qat’i nazar, odamni xuddi shunday chizadi. Bolalar ijodiyoti tafakkurimizning zaruriy jihati bo‘lgan ichki realizmni aks ettiradi, bu bolaning taqdimoti va chizmalariga ta’sir etuvchi eng muhim element hissiy omil ekanligini ko‘rsatadi. (V. Bo’ri) Bolalar ekspressionistlardir, ular uchun ob’ekt faqat hidoyat yoki katalizator bo’lib xizmat qiladi. Natija bolaning xotiradan chizish yoki namunadan nusxa ko’chirishiga bog’liq emas. Xulosa qilib aytishimiz mumkinki, tadqiqotchilar “Bolalar nimani chizishadi?” degan savolga quyidagi javoblarni beradilar. Ular uchun nima muhim: muhim odamlar, hayvonlar, uylar, daraxtlar. Biror narsa, lekin hamma narsa emas, ular mavzu haqida bilishadi. Tuyg’u bilan bo’yalgan fikr. Ular ko’rgan narsa. Bolalar chizishadi. Ularning barchasi chizishni biladi. Va bir marta bolangizdan: “Men chizishni yoqtirmayman” degan iborani eshitib, u, masalan, rassom bo’lmasligi haqida yakuniy qaror qabul qilmasligingiz kerak. Shunchaki, hozirda u shunchaki HOZIR chizishni istamasligini tushuntirish uchun sizga tushunarliroq va maqbulroq so’zlarni topa olmadi. |
2010 yil 28-iyulda nashr etilgan ,
1050 marta ko’rilgan
