Oila qal’alarining qulashi

Uy qal’a, “kuchli” oila va uning shaxsiyatga, xarakterga va hatto umr ko’rish davomiyligiga foydali ta’siri haqida so’zlar uzoq vaqtdan beri odatiy holga aylangan. Biroq, uning devorlari haqiqatan ham shunchalik mustahkammi, ular qanday sirlarni yashirish uchun mo’ljallangan va nega biz ularning orqasiga yashirinishga intilamiz? Zamonaviy odam o’zini dushmanlar tomonidan qamal qilingan o’tib bo’lmaydigan feodal qal’aning aholisidek his qilish qanchalik qulay? Qanday qilib va ​​nima uchun so’nggi o’n yilliklar davomida odamlar ko’p asrlik an’analar bilan ulug’langan o’zlarining qal’alarini vayron qilishdi va buning evaziga ular nima olishdi? “Uyni nafaqat tana, balki aql uchun ham oziq-ovqat va olov bo’lmaguncha,

odamning turar joyi deb hisoblash mumkin emas ”                         M. Fuller







Ajoyib mavjudot – odam! U bir vaqtning o’zida ham katta, ham kichik. Ajoyib – eng yaxshi va eng jasoratli ishlar va fikrlarda, ruhning jasoratli yutuqlarida va ijodiy tasavvurning parvozida, aqlning tobora ko’proq fantastik kashfiyotlarini amalga oshirishda. Mal – keng va noma’lum, qo’rqinchli, oldindan aytib bo’lmaydigan va har doim ham do’stona bo’lmagan, o’z qonunlariga ko’ra yashaydigan, faqat unga ma’lum bo’lgan Koinot oldida. Sayyora miqyosiga ko’ra, salgina shabada esishi, dunyo okeanlari yuzasida sezilmaydigan to’lqin, ahamiyatsiz, foizning bir qismi, atmosferaning o’rtacha harorati yoki tarkibining o’zgarishi, moyillik burchagi Yerning o’qi yoki Quyoshning yorqinligi – va kechagi o’zini o’zi e’lon qilgan va mag’rur tabiat podshohi o’z qo’llarining barcha mevalari bilan koinot yuzidan izsiz yo’qoladi.

Nega, universal kuchlar bor – iqtisodiy vaziyat va aktsiyalar bahosining keskin o’zgarishi, kuch tuzilmalari va siyosiy dinamikadagi o’zgarishlar – kuzgi shamol tomonidan ushlangan, tasodifiy tushib, aylanayotgan, o’z joylaridan yirtilgan barglar kabi. taqdir o’yini va son-sanoqsiz martaba qulab tushdi, omad va taqdirlar. Inson o‘zining ulug‘ligini eslab, kichikligini unutsa, olam ustidan baland ko‘tarilgan qadimiy xudo kabi kuchli va mustaqil bo‘ladi. Va o’zining ahamiyatsizligini eslab yoki duch kelganda, u zaif, qo’rqib ketadi va to’satdan unga paydo bo’ladigan, o’ziga bog’liq bo’lmagan kuchli kuchlar oldida butun qalbi bilan himoya va panohga chaqiradi.

Binobarin, odamlar qadimdan o‘z tanalarini asrash va panoh qilish uchun uylar va turar joylar, qishloqlar va shaharlar, o‘z ruhlarini himoya qilish uchun oila va jamoalar yaratgan. Tashqi dunyo tinch va do’stona bo’lsa, inson yorqin umidlar va o’z kuchini anglash bilan to’lgan shinam devorlarini tark etib, o’z maqomi va ulug’vorligiga loyiq yutuq va ishlarni izlashga boradi. Qo’rqinchli momaqaldiroq va to’satdan o’zgarishlar bo’lishi yoki tashvishlar yuki to’satdan chidab bo’lmas va og’ir bo’lib chiqishi bilanoq, kuch va do’stlar uni tark etadilar yoki xotiralar va yomon ogohlantirishlar qaytib keladi – u tezda himoyaga shoshiladi. ishonchli yoki u uchun faqat xayoliy bo’lgan ona uyining qal’asi. , oilasi va yaqinlari. Va uning holiga voy va dahshat, agar u buyuk ishlar va yangi sarguzashtlar izlab, takabburlik bilan, hamma narsaga qodir va cheksiz imkoniyatlar illyuziyasida yo’lga tushib, vayron bo’lsa,

Nima uchun ko’pchilik o’zgarishga, yangi g’alabalarga bo’lgan cheksiz ishtiyoqda yoki hatto kundan-kunga g’alati zerikish va norozilik tufayli tez-tez sodir bo’layotgan narsadir, ular o’zlari yaqinda qurgan narsalarini buzadi. ko’p harakatlar va qurbonliklar narxi ?? Nega kechagina dunyodagi eng go’zal va orzu qilingan odam bo’lib tuyulgan, u uchun dunyoda hamma narsani berishga, qiyinchiliklarni engishga va jasoratlarga erishishga tayyor bo’lgan odam birdan bizning ko’z o’ngimizda dushmanga, shafqatsiz qamoqxonachiga va qabr qazuvchiga aylanadi? yangi rejalar va umidlar haqida? Bizning ongimiz, bir necha yil yoki hatto kunlar oldin, unga qanday qilib yoqimli narsalarni qilish, unga g’amxo’rlik qilish va himoya qilish ustida ishlayotgan bo’lsa, endi butunlay boshqacha, ammo bundan kam bo’lmagan ijodiy vazifani – yanada og’riqli javob berish bilan band. haqiqiy yoki xayoliy zarbalar, haddan tashqari va tajovuzkor nazoratdan qochish, hech bo’lmaganda bir muddat yashirinish uchun,

Kecha siz juda ko’p sarmoya kiritgan shaxsiy uyingiz qo’rqinchli tuzoqqa va chidab bo’lmas kundalik qiynoqlar joyiga aylanadi. Bu og’riqli vaziyat, juma kuni kechqurun yoki eski do’stlar bilan uchrashgandan keyin uyga borishni istamaslik qanchalarimizga ma’lum … Uning tabiiy oqibatlari tez-tez uchraydi – kelajakni birgalikda rejalashtirish va sizning orzularingiz uyini qurish o’tmishdagi shikoyatlarni hisoblash va mulkni taqsimlash bilan almashtirilganda. Shunchalik puxtalik bilan qurilgan, o‘tib bo‘lmas va abadiy bo‘lishini ko‘zlagan yana bir qal’a qulab tushadi. Dunyo birdaniga o‘zining zohiriy xayrixohligini yo‘qotib, birdan biz tomon qo‘rqinchli yuzini burib qo‘yganida, na yashirinishga, na qo‘llab-quvvatlashga, na tasalli topa olmadi. Keyin odam eski qal’ani vayronalardan tiklashga yoki yangisini qurishga shoshiladi – himoya qilishni va’da qiladigan yanada mustahkam, ishonchli devorlar bilan,

O’tgan asrlarda va ayniqsa, so’nggi yarim asrda bunday g’alati metamorfozalarning sabablari haqida qancha turli xil, dono va kulgili, bahsli va o’rinli narsalar yozilgan. Konservatorlarning oxirzamon, axloqning tanazzulga uchrashi, qora kuchlarning fitnasi va yaqinlashib kelayotgan apokalipsis haqidagi nolalaridan tortib, erkinlik, taraqqiyot va chegara va taqiqlarsiz yangi ochiq jamiyat uchun optimistik quvnoq madhiyalargacha. Kimdir yovuz va tuzatib bo‘lmas inson tabiatiga javobgarlikni yuklasa, boshqalari vatan dushmanlari va yot madaniyatning hiyla-nayranglariga, boshqalari jamiyat tuzilishidagi o‘zgarishlar va texnologik taraqqiyotga javobgarlikni yuklasa, boshqalari keyingi, oxirgilardan biri qulaganini xursandchilik bilan nishonlaydi. , yo’lda to’siqlar – balki ozodlik , balki ruxsat berish, yoki balki boshqa, biz uchun hali ham g’alati va g’ayrioddiy, dunyo.

“Oila o’limi” va uning yangi tug’ilishi, nikoh va munosabatlar shakllarining xilma-xilligi haqida allaqachon bir necha bor yozilgan. Bir narsa aniq: klassik mustahkam uy va unda yashovchi oila davri – “jamiyat birligi” – qaytarib bo’lmaydigan tarzda yakunlandi. Xuddi devor yoki qator tikanli simlar, shaharlar va davlatlar, feodal mulklar, mamlakatlar va mulklar bilan o’ralgan va bir-biriga dushmanlik davri kabi. Birinchi bo’lib irsiy monarxiyalarning qattiq piramidalariga ergashib, patriarxal oila – bir tom ostida bir necha avlodlar, qat’iy ierarxiya, yoshlarning bo’ysunishi va itoatkorligi, tepasida esa avtokratik oila boshlig’i quladi. O’n to’qqizinchi asr adabiyoti klassiklari tomonidan tez-tez qoralangan, bostiruvchi va chidab bo’lmas azob-uqubatlarga olib keladigan o’sha tuzilma endi faqat ularning romanlari va pyesalari sahifalarida mavjud. Va bu tufayli dunyo yomonlashgani dargumon.

Antik davr va ajdodlarining urf-odatlarining hozirgi g’oliblaridan birontasi Ostrovskiy pyesalari va Tolstoy romanlari qahramonlari va qahramonlari bilan o’rnini o’zgartirishni jiddiy istashlari dargumon. Kattalaringizning buyrug’iga so’zsiz itoat eting, kichiklarni jazosiz qiynashingiz mumkin bo’lgan vaqtni kuting. E’tiroz bildirishga jur’at etmay, xo’rlikka chidash. Hayotingizni sevganingiz bilan emas, balki shafqatsiz hukmdorlar taqdiri bilan bog’lang. Aybdorlik, umidsizlik, qo’rquv tuyg’ularining chidab bo’lmas zulmi ostida mavjud. Zamonaviy inson bularning barchasidan ozod va uning nima ekanligini tasavvur qilish ham qiyin. Ammo, agar siz o’tmishdagi odamlarning tasvirlari va holatlariga ko’nikish uchun qiyinchilik tug’dirsangiz – tanlashning mumkin emasligi dahshatini his qilish: ish, sevgan odam, joy va turmush tarzi, faoliyat va e’tiqodlar, “Ammo men boshqasiga berildim …” so’zlarining barcha zolim umidsizliklari – keyin bunday taqdirdan xalos bo’lish uchun hech qanday narxni to’lash achinarli emas. Ota-bobolarimiz buni to’lagan. Uning nomi ajdodlar avlodlari tomonidan bizga meros bo’lib qolgan o’sha eski patriarxal oila. Uning butun uy qurishi, qamchilashi va kaltaklanishi, ko’z yoshlari va behuda iltijolari bilan. Avtoritar davlat bilan cherkov, madaniyat va axloq hammasini barakali qiladi. Ular endi mavjud emas. Ko’rinib turibdiki, biz baxtli bo’lish uchun erkin va erkinmiz.

Biroq, yo’q. Bu cheksiz bo’shliqlarning xushbo’yligini his qiladigan ruh uchun etarli emas. Keyinchalik, mustaqil milliy davlatlar tizimi parchalanadi va yo’q bo’lib ketadi, uning o’rnini fuqarolik jamiyati va global tarmoqlar egallaydi va undan keyin XX asrning klassik “to’rtlik oilasi” bizga yagona mumkin bo’lib tuyuldi. World Wide Webda to’rt kishiga joy yo’qdek. Va, ehtimol, ikkitasi uchun. Mobil aloqa va virtual aloqa davrida, bir tomondan, hech qanday jiddiy tashqi tahdidlarning yo‘qligi, ikkinchi tomondan, oilaviy boshpanamizni o‘rab turgan qo‘rg‘on devorlari va qo‘rg‘onlari osongina o‘tkazuvchan va keraksiz bo‘lib qolmoqda. O’zimizni qutqaradigan hech kimimiz yo’q. Ko’chmanchilarning yovvoyi qo’shinlari ham, qullik va o’lim olib kelgan dushman qo’shinlari ham uzoq vaqtdan beri ufqda ko’rinmaydi. Yo’llarda qaroqchilar to’dalari yo’q, kemalar va mashinalar ishonchli va kuchli va, Biz sevgan insonimizni uzoq safarga jo’natganimizda, u bilan abadiy xayrlashmaymiz. Har qanday vaqtda uning ovozi biz bilan va bizni yuzlab kunlik sayohatlar emas, balki faqat bir-ikki soatlik parvozlar ajratadi. Va endi biz buni qadrlamaymiz. Biz yo’qotishdan qo’rqmaymiz, qorong’ulik va xavotirda yolg’iz emasmiz – butun dunyo bizning kaftimizda, millionlab suhbatdoshlar, do’stlar va muxlislar bizning xizmatimizda va biz bu yangilikda kimga xohlasak, bo’lishimiz mumkin. dunyo, har qanday rolni o’ynang, har qanday niqobni sinab ko’ring.

Borgan sari odam o’zini kuchli his qiladi – o’zini o’zi etarli va muvaffaqiyatli dunyo hukmdori, olam oldida ahamiyatsizlik va zaiflikni unutadi. Qal’a devorlariga kamroq va qisqaroq vaqt kerak bo’ladi. U endi mo”jizalar va jozibali imkoniyatlarga to’la dunyoga ularning tor bo’shliqlari orqali qarashni xohlamaydi, u o’zini majburiyatlar, va’dalar va uzoq rejalar bilan bog’lashni xohlamaydi. Bir kun yashang, zavqlaning, imkoniyat va kuchingiz bor ekan, hamma narsani qiling – bu uning shiori – va ertangi kunni o’zingiz hal qiling. Ushbu chiroyli va ta’sirli iboralarning narxi ma’lum. Yolg’izlik. Haqiqiy yaqinlik va ishonchning yo’qligi. Faqat bir turdagi azob-uqubatlarni va erkinlik etishmasligini boshqasiga almashtirish. Bu taraqqiyot deb atash mantiqiymi?

Oiladagi zerikish va janjal va bo’sh uyda yolg’izlikning ohangdorligi o’rtasida chiqish yo’li bormi yoki yomon alternativa bormi? Uy, oila va yaqin kishi umuman boshpana bo’la oladimi? Quvvat, himoya, baxt kafolati? Yoki biz bu erda odamlarga, narsalarga va ijtimoiy tuzilmalarga, ularga umuman xos bo’lmagan va hatto amalga oshirish mumkin bo’lmagan funktsiyalar va vazifalarni belgilab, tubdan xato qilyapmizmi? Ularning haqiqiy imkoniyatlarining keng doirasini sezmasdan. Haqiqatni anglashdan qochib, erishib bo’lmaydigan narsani talab qilish orqali biz o’zimizni va yaqinlarimizni azob va zerikishga, uyimizni esa halokatga mahkum qilmayapmizmi? Va bu o’zgaruvchan, dinamik va doimiy o’zgaruvchan dunyoda biron bir narsa jiddiy ravishda bizning tayanchimiz, umidimiz va himoyamiz bo’lishi mumkinmi?

Buni kim hal qiladi, begonalarni yaqinlariga, qarindoshlarni murosasiz dushmanga, bir lahzalik ishtiyoqdan ilhomlangan va’dalarni bir umrlik qasamga, muloqot quvonchini qal’a devorlariga aylantiradigan qudratli sehrgar kim? Kim ularni shafqatsizlarcha yo’q qiladi va yangilarini quradi, o’zini jasur yoki zaif, himoyaga muhtoj yoki uni berishga muhtoj? Azob chekish va zavqlanish, umid qilish va ishonish, tushuntirishlar va nazariyalarni yaratish va rad etish? Bizning ongimiz – bu o’yinning yagona manbai. U kuzatadi, baholaydi va hukm qiladi, o’zini yolg’iz his qiladi, qo’rqadi va o’z-o’zidan yaratilgan dahshatli tushlardan himoya izlaydi. U quvonadi va sevadi, umid va zavqni his qiladi.

Va biz uni o’zlashtirishni o’rganmagunimizcha va qayta-qayta aybdor va himoyachilarni tashqaridan qidiramiz, bu biz uchun yana va yana hal qilib bo’lmaydigan muammolarni keltirib chiqaradi. Uning ijodiy salohiyatini to‘liq o‘zlashtirib, bilish orqaligina biz undan yagona panoh va tayanch topa olamiz. Shunda boshqa odam, uy, bola, oila, o’ziga yuklangan g’ayrioddiy va imkonsiz funktsiyalardan: bizni o’zimizdan va o’z xayollarimizdan qutqarish, tasalli berish va himoya qilishdan ozod bo’lib, hozirgacha ko’rinmas ranglar bilan porlaydi va ularning so’zlari xuddi shunday bo’ladi. ilgari eshitilmagan go’zal kuy. Va biz o’z uyimizda baxtli bo’lishimiz mumkin – lekin qal’adagi mahbuslar yoki qamaldagi qal’aning aholisi sifatida emas, balki birgalikda quvonch yaratuvchilari, bizni rivojlantiradigan va o’rgatadigan hayotning yoqimli o’yinida sheriklar sifatida.

Uy, oila va baxt sirlari haqida nima o’qish kerak:

R. Bax “Yagona va yagona”

E. Fromm «Sevgi san’ati»

G. Markuze «Eros va tsivilizatsiya»

S. Bern «Gender psixologiyasi»