Mojarolarning sabablari va birodarlarni tarbiyalash xususiyatlari
Opa-singillar ona va otaga sherik bo’lgan bolalardir. Bir oilada o’sgan aka-uka o’rtasida o’ziga xos rishtalar paydo bo’ladi.
Har bir bolaning shaxsiyatining rivojlanishiga nima ta’sir qiladi va ularning o’zaro munosabatlarida qanday qiyinchiliklar kuzatilishi mumkin? Keling, ushbu materialda buni ko’rib chiqaylik.
Aka yoki opa tug’ilganda bolalar o’zlarini qanday tutishadi?
Boshqa bola har doim kattasi uchun stressdir. 3-5 yoshli birodarlar ayniqsa keskin munosabatda bo’lishadi.
Ko’pincha yoshroq oila a’zosining paydo bo’lishi tajovuzkor xatti-harakatlar va aqliy regressiya bilan birga keladi, sezilarli, ammo qaytarilmas. Misol uchun, so’rg’ichda uzoq vaqtdan beri sutdan ajratilgan bola yana buni talab qiladi va u allaqachon bilgan so’zlarni yoki iboralarni takrorlashni xohlamaydi.
Bunday ko’rinishlar oqsoqolning ota-onalarning e’tiborini jalb qilish, o’zi ham mehr, g’amxo’rlik va muhabbatga muhtojligini ko’rsatish istagidan kelib chiqadi. O’g’lingizni yoki qizingizni stressning salbiy oqibatlaridan qutqarish istagida siz bolaga u katta, katta ekanligini aytmasligingiz yoki yoshiga mos keladigan xatti-harakatlarni talab qilmasligingiz kerak. Kichkintoyning psixo-emotsional holati u singlisiga o’rganib qolganda normallashadi.
Agar 2-3 oydan keyin “alomatlar” yo’qolmasa, pediatr yoki bolalar psixologiga murojaat qilish tavsiya etiladi. Agar kattaroq bola yangi tug’ilgan chaqaloqqa zarar etkazishga harakat qilsa, bu juda zarur.
Bolalar munosabatlari
Birodarlarning o’zaro munosabatlarida bir nechta Axilles to’pig’i mavjud. Ota-onalar ularning har biriga alohida e’tibor berishlari kerak.
Yosh farqi
Birodarlik munosabatlarining tabiati ko’p jihatdan ularni necha yil ajratishiga bog’liq.
3-4 yilgacha bo’lgan farq bilan raqobatga moyillik mavjud. Katta yoshdagi bola hali ham kattalarning e’tiboriga muhtoj bo’lganligi sababli, bolalar ota-onalarining sevgisi va g’amxo’rligi uchun faol kurashadilar. Shuningdek, oqsoqolga o’zi odatlangan yagona bolaning maqomini yo’qotish bilan bog’liq qo’rquv katta ta’sir ko’rsatadi. Birodaru opa-singillarning xulq-atvorini o‘rgangan Alfred Adlerning so‘zlariga ko‘ra, bu, ayniqsa, bir jinsli farzandli oilalar uchun to‘g‘ri keladi.
Zamonaviy ota-onalar ko’pincha bu muammoni qanday hal qilishni hayron qilishadi. Ular eng kichigining kelishini shunday rejalashtirishga harakat qiladilarki, bolalar orasidagi farq 4-5 yil. Ushbu yondashuv 3 va 7 yillik inqirozlar o’rtasida o’rta joyni ta’minlaydi. Bu davrda katta aka-uka mustaqil bo’lib qoladi va ko’p hollarda ota-onalar bilan muloqotga kirishadi.
Konfliktli vaziyatlarda kattalarning aralashuvi
Ota-onalarni bolalarning mojarolariga jalb qilish nozik masala bo’lib, har bir aniq holatda javob individualdir.
Ko’pincha, kattalarning bahsli vaziyatda ishtirok etishi uning kuchayishiga olib keladi. Ba’zi ota-onalar o’z farzandlarini rivojlanish psixologiyasining o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olmasdan, kattalar yo’li bilan nizolarni hal qilishni xohlashadi. Bolalar masalasida bu yondashuv samarasiz bo’lishi mumkin, chunki hatto o’smirlar ham har doim ham ona va dadaga tushunarli tarzda muammoni hal qilishmaydi.
Mojarolar va ularning sabablari haqida ko’proq
Birodarlar ko’pincha qiyin munosabatlarga ega. Bolalar eng ahamiyatsiz kichik narsalar uchun janjal qilishlari mumkin. Vaziyatni o’z vaqtida bartaraf etish uchun ota-onalar o’tkir burchaklarni ehtiyotkorlik bilan tekislashni o’rganishlari kerak. Mojarolarni keltirib chiqaradigan sabablarni bilish ularga bu borada yordam beradi. Konfliktli vaziyatlarni keltirib chiqaradigan omillar orasida:
- Rashk. Bola ota-onasidan singlisi yoki ukasidan kamroq mehr va g’amxo’rlik olayotganini his qiladi. Ota-onalarning e’tiborini qozonish uchun turli yo’llar bilan harakat qilib, aka-uka ularning qoralanishiga qoqiladi.
- Hasad. Bu bolaning o’ziga nisbatan kuzatayotgan adolatsizligi bilan qo’zg’atiladi. Aka yoki opa-singil ko’proq sovg’alar, shirinliklar, ma’qullashlarni oladi, bu esa xotirada uzoq vaqt saqlanib qoladi.
- Dushmanlik. Uning manbai muntazam ravishda hasad va hasadni kuchaytiradi.
- Charchoq. Agar kichik birodarga g’amxo’rlik qilish mas’uliyati faol ravishda kattasiga o’tkazilsa, bu nizolarni keltirib chiqaradi.
Qarindoshlarning mojarosi: ota-onalarning mumkin bo’lgan harakatlari
Kattalarning aralashuvi yoki aralashmasligi mojaroning kuchayishiga olib keladigan bir nechta modellar mavjud.
Ota-onalar o’z farzandlarining biron bir tomonini olishdan qat’iyan man etiladi. Bundan tashqari, siz bolaning xatti-harakatlarini jamoatchilik oldida baholamasligingiz kerak: “Siz yomon ish qilyapsiz.”
Kichik janjallar muqarrar, shuning uchun ularga haddan tashqari munosabatda bo’lmaslik yaxshiroqdir.
Hech qanday holatda bolalar o’rtasidagi jismoniy yoki ruhiy zo’ravonlik ko’rinishlarini e’tiborsiz qoldirmaslik kerak.
Eng katta xatolardan biri har bir aka-uka o’z nuqtai nazarini bildirishga imkon bermaslikdir. Bundan tashqari, muntazam ravishda “Siz katta bo’lasiz va albatta do’stlar orttirasiz” deyish mojaroni bartaraf etishga yordam bermaydi.
Birodarlar o’rtasida yanada ko’proq adovat qo’zg’atmaslik uchun ularning mojarolarini begonalar bilan muhokama qilmaslik kerak, ayniqsa bolalar borligida.
Opa-singillarni tarbiyalash bo’yicha maslahatlar
Qardoshlar o’rtasidagi munosabatlar ham ota-onalarning pozitsiyasi ta’sirida shakllanadi. Psixologlar tavsiya qiladilar:
- aka-ukalarni janjallarni mustaqil hal qilishga o’rgating, ularning sabablarini bir-birlariga aniq tushuntiring: “Men g’azabdaman, chunki siz mening mashinamni so’ramasdan olgansiz”.
- Mojarolar yuzaga kelganda ma’lum chegaralarni belgilang. Misol uchun, agar oila a’zolaridan biriga biror narsa yoqmasa, u “To’xta!” Raqib muammo borligini mana shunday tushunadi.
- Mojaroda ishtirok etayotgan barcha tomonlarga gapirishga ruxsat bering. Bundan tashqari, ota-onaning vazifasi aka-uka bir-birlarini ayblamasliklari, balki har kimga mos keladigan echimlarni taklif qilishlarini ta’minlashdir.
- Har bir bola uchun shaxsiy joy ajrating.
- Oilani birlashtiring, masalan, birga tushlik qiling, bo’sh vaqtingizni o’tkazing, uy ishlarini qiling.
Aka-uka va opa-singillar o’rtasidagi munosabatlar qanchalik murakkab bo’lmasin, bolalar bir-biriga faol ta’sir qiladi. Faqat oiladagi mikroiqlim emas, balki undan tashqaridagi odamlar bilan o’zaro munosabatlarning tabiati ham ular nizolarni qanday hal qilishni o’rganishiga bog’liq.
