Diqqatni chalg’itadigan omillarni kamaytirish ko’rsatkichlari
O’zingizning fikrlaringiz oqimini boshqarish juda qiyin, ba’zida, asosan, biror narsa haqida o’ylamaslik mumkin emas. Shu bilan birga, masalan, kitob o’qish yoki ma’ruza tuzish kabi muhim masalaga e’tibor qaratishning imkoni yo’q. Ushbu muammoning echimi sifatida siz o’zingizni ish haqida o’ylashga majbur qilish uchun ataylab bajaradigan harakatlarimiz – ma’lumotnomalardan foydalanishingiz mumkin. O’quv jarayonida bu ajoyib natijalar beradi.
Ilmiy asos
1969 yilda olimlar Tomas Xayd va Jeyms Jenkins ikkita tajriba guruhini yig’dilar. Tadqiqot ishtirokchilariga so’zlar ro’yxati va ularni yodlash uchun ma’lumot topshiriqlari berildi. Keyinchalik ushbu so’zlarga savollar berildi. Birinchi guruh, so’zlarni o’qiyotganda, unda ma’lum bir harf borligiga e’tibor qaratishi kerak edi, ikkinchisi – so’zlarning idrok etish uchun yoqimli ekanligini aniqlash uchun.
So’rov natijalariga ko’ra ikkinchi guruh ishtirokchilari ko’proq ball to’plashdi. Nima uchun bunday bo’ldi? Haqiqat shundaki, yoqimli narsalar haqidagi fikrlar idrok etish va yodlashni yaxshilaydi, chunki so’z yoqimli yoki yoqmasligini o’ylab, uning ma’nosiga e’tibor beramiz, tasavvur qilamiz. So’zlarda ma’lum harflarni qidirish bunday natija bermaydi.
Shunday qilib, ushbu eksperimentda to’g’ri tanlangan mos yozuvlar vazifasi so’zning “yoqimli” darajasini aniqlash edi. Va olimlar ushbu tajriba natijasi bir xil bo’ladi, hatto ishtirokchilar natijalar ro’yxatdagi so’zlarni yodlash uchun sinov bo’lishini bilmasalar ham.
Etalon topshiriqlarining samaradorligi qanday?
Agar sizni doimo chalg’itadigan bo’lsa, nima qilish kerakligi haqidagi savol har doim ham dolzarbdir. Axir, siz diqqatingizni faqat o’zingiz yoqtirgan holatda konsentratsiyani oshirishning qo’shimcha usullarisiz jalb qilishingiz mumkin. Afsuski, barcha biznes va faoliyat turlari bunday emas.
Belgilangan topshiriqlar nima uchun samarali? Siz o’zingiz biron bir vazifani o’ylab topsangiz, avtomatik ravishda uni bajarishga turtki berasiz. Shunga ko’ra, siz vazifani bajarguningizcha harakatga e’tiboringizni qaratasiz. Masalan, sizning savolingiz: “Agar o’qish paytida ko’pincha meni chalg’itadigan bo’lsam nima bo’ladi?” Faqat bir nechta sahifani o’qish bilan emas, balki mazmunini chuqur anglash va o’qiganlaringizni o’z so’zlaringiz bilan takrorlash kabi munosabatni qabul qiling. Do’stlaringizga aytmoqchi bo’lgan 5 ta qiziqarli fikrni topish uchun o’zingizga vazifa berishingiz mumkin. Yoki siz ushbu maqsadni belgilashingiz mumkin: 5 ta qiziqarli eslatma yozing va kitobda ta’kidlamang, balki ularni yozib qo’ying.
Chet tilni o’rganayotganda, kalit so’z bilan mnemonika kabi ma’lumotnoma yaxshi ishlaydi. Masalan, tarjimada “boyqush” degan ma’noni anglatuvchi boyqush so’zini eslab qolishingiz kerak. Boyqush bilan nima bog’liqligini ushbu so’zdan toping. Bu erda oson: so’zning talaffuzi boyo’g’li ovoziga o’xshaydi. Uyushma tuzish so’zlarni yaxshiroq yodlashda va o’qish paytida chalg’itmaslikka yordam beradi, chunki ko’r-ko’rona yod olishdan ko’ra uyushmalar tuzish va biron bir narsa o’ylab topish qiziqroq.
Qanday qilib mos yozuvlar vazifasini o’ylab topish kerak?
Keling, agar bola biznesdan chalg’itsa yoki siz o’zingizni biron narsaga jamlay olmasangiz nima qilish kerakligini bilasiz. Ammo qanday qilib mos yozuvlar vazifalarini o’ylab topasiz? Ba’zi oddiy qoidalar mavjud:
- eng muhimi, mos yozuvlar vazifasi bajarilishi kerak;
- takrorlash, o’xshashlik va uyushmalar yaratish, savollar tuzish, aloqalarni topish, vizualizatsiya va misollar kabi usullardan foydalanish;
- samarali tinglash va asosiy narsaga e’tibor berish usullaridan foydalanib bo’lmaydi;
- mos yozuvlar vazifasi muvozanatli bo’lishi va darsning o’ziga chalg’itmasligi kerak.
Aqlli ma’lumotnoma vazifasi kontsentratsiyani oshirish uchun kuchli vositadir. Uning yaratgan cheklovlari imkon qadar ko’proq diqqatni jamlashga va muhim tafsilotlarni o’tkazib yubormaslikka imkon beradi.
Manba:Blog.wikium.ru
