Ekzistensial psixologiya: tarixi, u nimani o’rganadi, usullari va metodlari

Ekzistensial psixologiya aholining o’ziga xos xususiyatlarini, shuningdek, hayotning rivojlanishini o’rganadi. Ushbu bo’limni gumanistik deb tasniflash mumkin. Bu hayotning ma’nosini va o’limga bo’lgan normal munosabatni o’rganishni o’z ichiga oladi. Ushbu maqolada siz ushbu bo’lim tarixi va ekzistensial yondashuv usullari haqida bilib olasiz.

Ekzistensializmning paydo bo’lishiga turtki falsafa bo’lgan va bu yo’nalish 19-asrda paydo bo’lgan. Ta’sischilari B. Medard, R. May, K. Yaspers va L. Bisvanjerlar edi. MDH hududida ushbu yo’nalish vakillari F.I.Dostoevskiy va L.N.Tolstoy bo’lganlar. Ushbu yondashuvga ko’ra, har bir inson o’ziga xosdir. Shaxs ekzistensial yo’nalishda mas’uldir. Ekzistensial psixologiya quyidagi qoidalarga ega:

1. Shaxs faol shaxs sifatida fanga katta qiziqish uyg’otadi.
2. Shaxs hayoti noyob jarayondir.
3. Inson dunyoga butunlay ochiq va o’zini o’z o’rnida, o’z vaqtida his qiladi.
4. Uning hayoti davomida inson o’zini o’zi anglash qobiliyatlarini rivojlantiradi.
5. Shaxs o’z tarbiyasiga qarab qadriyatlarni mustaqil ravishda tanlaydi.

Ekzistensial psixologiyaning paydo bo’lishi tarixi

Avval aytib o’tganimizdek, ekzistensial psixologiyaning paydo bo’lishi 19-asrga to’g’ri keldi, undan so’ng u faol rivojlanib, tor yo’naltirilgan tarmoqlarni shakllantira boshladi. Shu munosabat bilan logoterapiya paydo bo’ldi. Uni barcha mavjud texnikalarni shaxsan sinab ko’rgan V. Frankl asos solgan. Ularning yordami bilan Frankl odamlarga nima uchun yashashlarini tushunishga va eng qiyin vaziyatlardan chiqish yo’lini topishga yordam berdi.

Oqimning asosiy g’oyalari

Ekzistensial yondashuv erkinlik, ma’no, tanlov izlash bilan belgilanadi. Ushbu sohaning paydo bo’lishiga turtki bergan asosiy g’oyalari bo’lgan falsafa edi:

1. Insonning doimiy ravishda o’z xohishiga ko’ra rivojlanishiga bo’lgan ehtiyoji va qobiliyati.
2. Inson o’zini, shuningdek, o’zining ichki dunyosini bilishni xohlaydi.
3. Hayot to’laqonli bo’lishi uchun shaxs o’z mavjudligining maqsadini tushunishi kerak.

Psixologiyada mavjudlik noyob va noyob shaxs deb nomlanadi. Insonni o’rganish nafaqat hozirgi kunda, balki o’tmishda ham amalga oshiriladi va kelajak rejalari ham belgilanadi.

Metodika va texnika

Psixokreksiyani boshlashdan oldin mutaxassis mijozni o’ziga jalb qilishi va u bilan ishonchli munosabatlarni o’rnatishi kerak. Ushbu yondashuv tufayli go’yo konsultatsiya bo’lib o’tadi va mijoz uning muammolarini taniydi va tushunadi. Qabul qilingan tajriba yordamida inson o’z oldiga maqsad qo’yishi va unga intilishi mumkin.

Ko’pincha, ekzistensial sanoat sohasidagi psixologlar quyidagi ish uslublariga murojaat qilishadi:

1. Texnikalardan birini qo’llagan holda psixolog mijozga vaqtni to’g’ri baholash va undan foydalanish zarurligi haqidagi pozitsiyani etkazishga harakat qiladi.
2. Mas’uliyatdan qochish psixologik hiyla-nayrangni o’z ichiga oladi, unda mijoz o’z xatti-harakatlari va yomon kayfiyat uchun javobgar bo’lishga o’rgatiladi. Bunday ish jarayonida inson qarindoshlari va hamkasblari bilan munosabatlarni normallashtirishga muvaffaq bo’ladi.
3. Orzular bilan ishlash uslubining o’ziga xos xususiyati shundaki, u odamda qanday fobiyalar borligini aniqlashga va ularni yo’q qilishga yordam beradi.
4. “Mo’rtlik” deb nomlangan texnika inson miyasida katta bo’lgandan keyin qaytarilmas qarilik boshlanishini tushunishga yordam beradi, bu har qanday tirik organizm uchun odatiy holdir.
5. “Haqiqat bilan yuzlashish” metodologiyasi mijozga hayotidagi unchalik yoqimli bo’lmagan daqiqalarga qaytishga yordam beradi, psixolog esa hamma narsani unchalik og’riqli emas deb bilish uchun aynan nimani o’zgartirish kerakligini yordam beradi.
6. Qaror qabul qilish deb nomlangan usul uyatchan va o’ziga ishonmaydigan odamlar uchun ajoyib tanlovdir. Ushbu usul yordamida mijoz voqealar asosida bir nechta variantlarni o’ylab ko’rishni, shuningdek o’zi uchun maqbul darajani tanlashni o’rganadi.

Manba: blog.wikium.ru